Ortopedagogo na Departamento di Asunto Social, sra. Shaska Kock, ta bisa nos cu 70% di casonan relaciona cu abuso/trauma/violencia di mucha y hoben na Departamento di Asunto Social ta drenta via dokter di cas. Esey kiermen cu mayornan mes ta acudi na dokter di cas of ta haya informacion di trahado social pa pidi un carta. E di dos instancia cu tambe ta referi hopi mas caso na Sociale Zaken ta Bureau Sostenemi, combina cu e trahado social di scolnan.

“Tin por ehempel tambe Bureau Slachtofferhulp cu tambe ta mandando hopi caso pa nos. Polikliniek Kinderpsychiatrie tambe ta manda hopi caso pa nos. Nan ta wak e mucha pero si e no tin algo psikiatrico anto tin di haber cu famia, nan ta referi e caso bek pa nos. Tin tambe Jeugdgezondheidszorg cu a stop di duna e parti di Ouderkind training. Pues bo por bisa cu nos na Departamento di Asunto Social ta e unico team na Aruba aworaki cu ta dunando e terapia y servicio ey gratis pa comunidad di Aruba for di servicio di gobierno e ora.”

Sistema no ta pa “fix” un mucha
Shaska Kock ta duna terapia na muchanan di 4 pa 18 aña cual por ta uno hopi diverso. E terapia ta consisti di por ehempel yuda e mayornan cu e guia y educacion, como tambe tratamento di problema social/emocional cual ta encera diferente topico. E sub-seccion di hoben y adulto na Departamento di Asunto social ta consisti di un Ortopedagogo, anto dos psicologo specialisa den mucha hoben. Segun sra. Kock, loke ta bin hopi dilanti den e sub-seccion aki ta trauma mara na problemanan di cas. Ta haya tambe hopi mucha cu no tin bon comportacion na scol cual sinembargo na final di dia ta conecta bek cu situacion na cas cu ta stroba su siñamento. “Nos ta wak e for di e punto di bista cu bo no tin cu trece e mucha pa nos bay “fix” e pa bo, esey no ta bay pasa. E mucha ta den interaccion/intercambio cu henter su omgeving. Ora cu ta meld e mucha akinan sea ta via trahado social di scol, e mayornan of dokter di cas, e prome ‘intake’ cu nos ta haci ta cu e mayornan.” Despues di e prome fase aki segun sra. Kock, ta bay over na analisa e situacion anto wak con e trayecto di guia ta bay mustra. Shaska: “Hopi biaha e ta un colaboracion/cooperacion conhuntamente cu e mayornan pa cu e mucha. Con cu bay bin e mayornan ta e spiel di influencia, pues nan manera di actua y reacciona tin hopi influencia riba con e mucha mes ta reacciona y wak e situacion.”


Casonan ta stagna
Segun sra. Kock: “Ora cu bo bay concentra riba e manera di con e mayor ta educa, of tin biaha cu nan no ta gusta of ta cla pa algo, den curso di tempo bo ta wak cu e caso ta stagna of nan djis no ta bin mas.” Esaki ta un dolor cu nan tin na e departamento aki segun sra. Kock, unda cu despues ta meld e caso por ehempel cerca Bureau Sostenemi. Si ta urgente of ta wak cu e siguridad di e mucha ta den peliger, nan ta manda e mayornan un carta y meld esaki na Bureau Sostenemi kende hopi biaha ta bolbe manda nan na Departamento di Asunto Social.
“Hopi biaha nos a ripara cu nan ta bin bek casi forsa. Bo ta wak tambe cu esey ta influencia e terapia pasobra nan ta presente djis pa t’ey, pero no cu nan ta 100% motiva pa sigui un trayecto. Nan t’ey pasobra tin un otro instancia cu ta controlando tambe anto esey ta e pida fastioso.”

Zundramento tambe ta violencia domestico
Sra. Kock ta bisa cu hopi biaha mayornan ta bisa cu e mucha ta chikito y cosnan no ta impacta nan asina hopi. Ta manda e muchanan pafo of cera nan den camber ora cu ta discuti anto e no ta bay pa esey segun sra. Kock. “Muchanan ta sinti e tension den cas. Nan ta scucha y esey no ta haci nan bon. E tipo di problemanan ta afecta e celebro anto ta laga e celebro desregula.” E ta sigui bisa cu: “Muchanan ta comporta nan mes negativo door di circunstancianan cu nan ta haya nan mes aden manera un forma di adapta. Mi ta wak e den practica con hopi biaha mayornan keda bisa e mucha cosnan manera “stop, bo ta mala mucha!” E mucha no ta malo, ta e comportacion ta negativo pues ta e comportacion mester analisa. Si ami constantemente ta bisa bo cu abo ta un mal mama, abo como mama no lo gusta. Imagina e mucha cu constantemente mester tende esaki, con bo kier pa e actua positivo si no ta siñ’e cu un splicacion su tras?”

Celebro deregula
Segun sra. Kock, hopi biaha nan ta haya muchanan cu ta bao di remedi caba anto ta bin cerca nan pa e terapia. Departamento di Asunto Social no ta esun cu ta duna e diagnostico cu e mucha mester medicamento. Si den practica, nan ta ripara cu e terapia no ta anda anto porta mester tin algo mas, e ora pa mas sigur ta manda e caso pa Polikliniek Kindergeneskunde pa un miho evaluacion. Eynan tin tur cos pa haci e diagnostico cu lista di preguntanan pa wak si e mucha lo mester un remedi. “Loke nos ta ripara ta ripara hopi biaha ta, cu den casonan di muchanan cu celebro deregula/trauma, e sintomanan ta hopi similar na un mucha cu ta diagnostica cu ADHD. Esey ta hopi visibel pa nos, nan no ta sinta keto, ta bati nan curpa y no tin atencion. Den esey nos ta nabega,” sra. Kock ta splica. Ta wak e sintomanan y purba di bin na un solucion sin discrimina. “Mester para keto ora cu muchanan tin comportacion fastioso, como mayor, puntra bo mes e ora kico di cas ta afectando e mucha anto kico por haci pa e bay miho.”