Ayera atardi ora di Hulanda, prome minister Mark Rutte (VVD) a anuncia un lockdown te cu 19 di januari mirando e cantidad di caso y hospitalizacion pa via di Covid-19. Bon Dia a combersa cu 2 studiante di Aruba cu a cuminsa studia na Hulanda den september pa tende nan experiencianan y con e lockdown aki lo bay afecta nan bida y estudio, mirando cu e medidanan ta inclui cancelacion di tur les parcialmente fisico cu studiantenan lo tabata siguiendo.

Desde cu e pandemia a yega Hulanda, tabata normal cu practicamente tur instituto di enseñansa superior (HBO y Universidad) a stop tur les fisico y a cambio a opta pa ofrece enseñansa na distancia via medionan electronico. Despues di tempo y cu suavisacion di medidanan contra Covid-19, un cantidad di HBO y Universidad a cuminsa ofrece cierto actividadnan y lesnan fisico, dependiendo di e instituto. Esaki a inclui introduccionnan, como tanto cierto materianan unda colaboracion ta importante.

‘Tin bentaha y retonan den sigui estudio durante pandemia’
Un di e studiantenan cu nos a combersa cune ta Kayla Manuela, kende ta studiando derecho Hulandes na nivel HBO na Hogeschool van Amsterdam. Manuela ta conta cu ora el a bay pa biba na Hulanda, e tabatin pensa cu esaki lo ta algo hopi dificil pe, mirando cu e ta bin di un famia grandi y mirando esey e tabata pensa cu ahusta na biba su so lo ta un reto, pero el a prepara mentalmente un aña di prome, cual a haci cu e por a ta prepara pa ta responsabel pa su mes na un pais stranhero.

Manuela ta conta con en realidad, e temporada di estudio durante e pandemia ta algo cu ta trece varios reto cu no tabatey durante temponan ‘normal’. Di otro banda, tin cierto aspectonan cu mas bien ta beneficioso durante e tempo aki, pues ‘tur cos tin su bon y su malo’, Manuela ta conta.

Un di e partinan negativo ta cu e hogeschool por ta un poco slordig cu cierto cuestionnan, pero alabes e ta compronde pasobra e pandemia ta trece retonan nobo pa docentenan y esnan trahando pa e hogeschool tambe. Sinembargo, e ta haya cu cierto cosnan ta keda fastioso, manera e echo cu e ta sperando un di su cijfernan ya pa un luna y mey. “Mi tabata pendiente cu examencommissie, cu docente, pero hopi biaha nan no ta contesta mi emailnan. Di un banda mi ta compronde, pero e ta keda fastioso.”

Aparte di e aspecto institucional cu por carece di claridad, Manuela ta haya cu bo ta haya falta di contacto humano. Manuela tabata bay fisicamente na su hogeschool un biaha pa siman, pero aworaki esey no lo ta posibel mas. “Mi tabata echt gusta bay scol pasobra no tin echt otro manera pa crea un bon laso cu un persona.”

‘Pasco cancela ta fastioso pero conexion cu famia na Aruba mas facil cu nunca’

Banda di esaki, ta probabel cu e plannan cu e tabatin pa pasco lo wordo cancela, mirando cu a anuncia cu por acepta bishita maximo na cas di 3 persona. Pero Manuela no ta laga esaki ta algo cu ta mantene frustra. “Mi ta un persona cu semper ta purba wak e bon den algo, hasta si e ta malo of dificil. Sigur si ta cosnan cu nos no por cambia, ta miho pa pensa positivo y bin cu alternativa en bes di keda frustra cu cosnan no a bay segun nos tabata kier. Mi ta kere mi lo bay djis yama mi famia via Zoom por ehempel.”

Esey hustamente ta un di e aspectonan mas positivo actualmente segun Manuela, “cu awendia bo por sinti manera cu bo ni ta asina leu di bo famia, maske bo ta den ful un pais diferente. E ta sinti manera cu nos ta biba den barionan disttinto”.

‘Lockdown den Pasco ta irrealistico’

Un otro studiante, esta Mykéla Petronia, di otro banda ta pensa cu ta poco realistico cu lo bay introduci un lockdown na ultimo momento di aña, y spera cu asina hende lo keda cas. “Claro, henter e punto di e lockdown ta cu e casonan lo bay baha, pero ta pasco. Bo no por spera cu hende ta keda cas, si den pasco hende ta custumbra di ta cu famia y conocirnan y come hunto”.

Petronia ta siguiendo e mesun estudio cu Manuela ta siguiendo, y desde cu el a cuminsa cu su estudio el a nota cu sigui su estudio na Hulanda ta rekiri hopi mas planiamento di antemano cu sigui HAVO na Aruba. “Na HAVO bo por practicamente siña un par di dia prome cu e examen y bo ta logra. Den HBO esey ta bira hopi mas dificil. Bo mester plania kico bo ta bay cushina, cumpra cuminda, laba paña, haci cas limpi, pa asina bo por pone tempo pa scol regularmente pa bo no cay atras.”

Petronia ta nota cu un di e aspectonan mas dificil di sigui un estudio durante un pandemia ta cu no tin posibilidad pa recrea. “Bo ta bay scol den siman y den comienso bo por a bay un pretpark, un museo, of algo otro den weekend pa recrea, pero awo esey no por mas. Mi mes ta nota cu haci actividad fisico durante dia ta bira hopi mas importante pa bo salud mental, y mi ta spera cu despues di aña nobo gymnan habri bek pa mi por cuminsa bay.”

Studiantenan kier rebaho di matricula

Desde cu e HBOnan y universidadnan a cuminsa ofrece enseñansa online, a surgi un discusion bou studiantenan si ta hustificabel pa cobra studiantenan e matricula completo di enseñansa mescos cu esaki tabata prome cu e pandemia. Petronia di su banda no ta haya cu mester corta drasticamente den e matricula pasobra e ta nota cu docentenan tambe mester duna mas di nan banda. “E calidad no ta manera e mester ta. Pero sinembargo mi ta haya cu nan ta prepara hopi y nan ta duna hopi di nan parti, pues por bah’e sigur, pero no drasticamente.”

Manuela di otro banda ta haya cu si mester corta den dje, pasobra e ta haya cu particularmente na su HBO, docentenan no ta dispuesto pa haci enseñansa mas facil. “E no ta cuadra cu nos ta paga 200 y pico pa luna y por ehempel bo no ta haya antwoordmodel di docentenan, y nan no kier graba e lesnan. Scol semper ta pone presion riba studiante, pero den e pandemia e ta bira mas. Nan no mester hacie mas dificil, si no hustamente mas facil.”

Kico y cuanto cada HBO y Universidad ta ofrece ta diferencia. Den mesun luz, un manera con cierto scolnan HBO a dicidi di baha e presion riba studiantenan, ta cu nan a dicidi di haci cu e studiante por haal e Bindend Studieadvies (BSA) den dos aña en bes di un. Den e BSA e instituto ta dicidi na final di un studiante su prome aña si e mag di sigui cu su estudio a base di a haal mayoria di su materianan. Universidadnan mientrastanto ta sigui cu e norma di BSA manera esaki tabata prome cu e pandemia.