Dia 10 di october pasa tabata Dia Mundial di Salud Mental. Fundacion Respaldo ta considera e dia aki importante pa enfoca riba e prevencion di suicidio, algo cu ta importante.

Dokter Hendrikus Van Gaalen a comparti tocante e parti di prevencion cerca personanan cu tin pensamento suicida. Un ehempel cu el a menciona, cu na Hulanda cada dia tin mas di 40 hende na eerste hulp pa motibo di intento di comete suicidio.

Ademas, cada dia tin 5 persona ta muri na Hulanda pa suicidio. Esey ta casi un 1,900 persona cada aña, ‘cual ta un cifra halto’. Cada 40 seconde un hende ta fayece pa motibo di suicidio rond mundo. Van Gaalen ta bisa cu den tur edad un persona por pensa pa mata su mes, sea hoben, adulto. Den tur nivel, posicion y hende muhe of homber. Sinembargo, na Aruba no tin cifra cla pa cuanto hende ta intenta of ta comete suicidio.

Van Gaalen ta bisa cu tur hende por haya nan mes den problema. “Suicidio ta un problema grandi y tin hopi hende ta pensa esey. Tin 3 cos importante cu ta contribui na suicidio. E prome ta cu e persona ta sinti su so, pues soledad. E di dos ta cu nan tin problema anto nan tin pensamento negativo. E di tres ta cu nan no ta busca ayudo.”

Van Gaalen ta bisa cu ta importante pa sa cu tin mas caso, pero tambe tin solucion. Si un persona tin problema, mester busca ayudo y papia cu hende. E ta duna di conoce cu tur persona cu a yega di tin pensamento suicida mester habri nan mes pa otro hende y purba soluciona e situacion.

Problema psicologo, problema biologico of hormonal. Sea problema psikiatrico cu ta pa Fundacion Respaldo soluciona, tur problema por haya un solucion. Problemanan cu por conduci na un suicidio ta entre otro trauma, problema social manera debe, divorcio ‘hopi cos por causa pensamento cu hende no ta mira un solucion mas’ y cu pensamento pa purba di comete e suicidio. Fundacion Respaldo ta regla cosnan pa prevencion, pa trece informacion, pa trata hende cu problema psikiatrico, pero mas ta enfoca pa e parti di informacion.

Van Gaalen ta bisa cu nan ta papia cu hende y bisa nan pa cuminsa papia. “No haya berguensa pa papia cu otro. Tin hopi persona cu ta pensa cu bida no ta bal la pensa of cu no tin solucion. Pa e motibo aki a bin cu idea pa caminata na Arikok pa pensa riba cosnan leuk.”

Nan lo cuminsa cu algun proyecto preventivo, manera nan ta cuminsa cu hende muhe cu ta na estado pa wak si nan ta cuida pa nan yiu manera mester ta of si e yega di tene problema. pasobra prevencion ta cuminsa for di trempan. ‘e no ta bay pa haya solucion pero pa yega na solucion’.

A puntra Van Gaalen cua ta e factor mas grandi cu hiba na persona cu tin pensamento suicida. E ta contesta cu ta hopi problema, pero esun mas grandi cu e por bisa ta problema social. Tambe por tin depresion, problema cu adicion, schizophrenia, problema di trastorno di personalidad.

Tambe por tin hende muhe cu ta hormonal, cu ta ora prome cu nan menstruacion nan ta cay den depresion. Pero e ta bisa cu esun mas importante di e henter e grupo ta e problema social cu e persona por tin.

Tambe a puntra Van Gaalen na ken un hende por acerca, principal ora ta trata di hoben. Van Gaalen ta contesta cu ta bon pa nan por yega na nan famia prome, pa mayornan por compronde cu nan tin cu habri cu nan yiu. E berguensa pa papia riba cosnan dificil tin cu stop.

Tambe ta bisa cu cualkier otro miembro di famia, manera nan primo, ruman of un amigo cercano, pero e punto principal ta pa evita suicidio. E problema ta cu e persona ta warda te ora yega asina leu pa por busca ayudo.

Van Gaalen a comparti cu aña pasa, durante dia mundial di salud mental a haci un exposicion na Biblioteca Nacional di Aruba, caminda nan por a yega na hoben y mucha pa un siman largo. Nan tabatin diferente splicacion pa nan cliente.

Sinembargo ta bisa cu e tema di suicidio ta ‘un tiki pisa’ y hende no ta bira contento di papia riba e tema. E tabata un reto pa wak kico por a haci pa involucra pueblo pa haci algo cu Aruba y su naturalesa.

“Nos tur sa cu naturalesa ta algo cu ta haci nos como hende bon. Actualmente na Aruba tin hopi hende cu ta cana, core y pa e motibo aki, e prome luga cu a bin den mente pa tene un caminata tabata Parke Nacional Arikok”, el a bisa.

Na Mahuma lo bin edificio nobo, Van Gaalen ta bisa cu tur nan policlinica di adulto y mucha na banda di San Nicolas tambe lo tin Fact Team cu lo traha pabou y pariba di brug pa cuminsa pa traha edificio nobo.