Siman pasa a keda entrega na Staten e proyecto di e ley encuanto integridad di ministro. Bon Dia Aruba a haya copia di esaki y a haci un prome analisis di esaki. E proposito di e ley ta pa bin cu un cuadro legal pa evalua e situacion di cada ministro, y tambe e propio formador, si esaki lo acepta un puesto ministerial tambe, riba varios aspecto cu tin di haci cu integridad.

Un analisis extenso di diferente asunto, manera interesnan economico di e candidato y su famia mas cerca, su eventual antecedentenan hudicial, envolvimento den posible delito di labamento di placa, etc., lo ta parti di e investigacion cu lo ser haci. Den e articulo aki nos lo sigui basicamente e observacionnan – mayor – cu Raad van Advies a duna riba e proyecto di ley aki.

Inicialmente, Raad van Advies ta duna como observacion general cu ta importante pa corda cu e ley aki ta un di e leynan cu mester tin pa forma un cuadro coherente legal pa por stimula bon gobernacion, integridad, y transparencia. Ta haci mencion den e cuadro aki di entre otro e ley encuanto financiamento di partido politico, e introduccion di un ‘Begrotingskamer’, y codigo di conducta pa ministro y parlamentario.

RvA ta aplaudi cu e intencion di gobierno pa introduci tur esaki pero ta mustra riba e importancia pa sigura un bon colaboracion cu Departamento di Legislacion y Asunto Huridico, pasobra pa un maneho di stimula integridad na un manera uniforme ta necesario cu e leynan ta acopla na otro na un manera adecuado.

Den e sentido aki, ta remarca tambe pakico no a tuma e paso pa entrega un ley cu ta atende e situacion di tur posicion politico, es decir tambe den e caso aki e parlamentarionan. Esaki ta algo cu sin duda algun segun RvA lo mester conta cu apoyo di departamento di Legislacion.

Positivo ta, segun RvA, cu compara e anterior proyectonan di ley similar, a integra e sugerencianan cu tabatin e tempo ey pa Art. 7, principalmente pa loke ta trata e examen medico, cu mester ser haci pa un medico cu e formador ta apunta y cu ta crea mas distancia compara cu e caso di docter di cas di e persona. Tambe cu e definicion di ‘zakelijke belangen‘ cu ta encera tambe e interesnan economico hinca den un fundacion, ta un bon adicion.

Sin embargo, RvA ta nota cu algun punto di preocupacion a keda existi. Esaki ta por ehemplo e definicion di e ‘miembronan di famia’. Ta papia aki di ‘un partner cu segun derecho nacional ta ser considera igual na un esposo/a’. Di e ‘toelichting’ no ta resulta di cual partner(nan) ta trata, ya cu no tin legislacion al caso. Ta miho anto pa simpelmente papia di ‘partner’.

Si e resultado di e investigacion di e persona cu mester bira formador ta bay exclusivamente pa Gobernador, anto RvA no ta mira pakico otro persona, presidente interino di RvA, mester haci e peticion. RvA ta haya cu ta Gobernador mes lo mester haci peticion pa e investigacion.

Un punto bastante importante pa RvA ta e criterionan pa nenga un candidato. Ta spera un splicacion, o rectificacion, pa loke ta esaki. A scoge pa sigui ehemplo di e ley di Curaçao cu ta prescribi exclusion di candidato di caracter imperativo (‘dwingendrechtlijk’). RvA ta duna ehemplo di, un propietario di un empresa cu semper a paga su impuestonan pero ta den un estado di bancarota, cu no por cualifica pa bira ministro, mientras cu e propietario di un empresa cu ultimo 10 aña no a paga impuesto y prima, y cu a yega na un areglo cu servicio di Impuesto, si ta bin na remarca pa bira ministro. RvA ta considera importante clarifica e punto aki pasobra esaki no ta cuadra cu art. I.10 di Constitucion di Aruba, cu tur Hulandes biba na Aruba tin derecho di eleccion den organonan representativo general, salvo excepcion stipula den ley (landsverordening). Esey ta haci tambe cu den tur caso di exclusion (imperativo) ya e formador no por haci un evaluacion di e riesgonan pa por tin un propio decision, pero cu di antemano caba ta dicidi cu e persona no por bira ministro. Den e caso ilustra di un bancarota anto, ta conclui cu e persona no por bira ministro, sin cu ta evalua ki responsabilidad e tabatin of no den e situacion particular ey.

RvA tin problema grandi tambe cu e exclusion general den e ley (art. 8, inciso 1, bao a) cu ta implica cu un persona condena pa un delito nunca mas por bin na remarca pa bira ministro. RvA ta pensa cu ta miho pa evalua e gravedad di e delito cometi y e tempo cu a transcuri despues. Como ehemplo ta duna e Constitucion di Sint Maarten unda e retiro di un ministro ta tuma lugar ‘van rechtswege’ den caso cu tin un sentencia ireversible, y cu relaciona cu cierto delitonan pa ley ta stipula cu den e casonan ey hues por impone adicionalmente exclusion di derecho di eleccion y den caso di cierto delitonan cualifica.

RvA ta haya cu den e tarea di defini e limitantenan di riesgo di integridad ta importante pa no perde e principio di proporcionalidad for di vista y cu ta necesario semper pa por tin un bon evaluacion di e interesnan envolvi (‘belangenafweging’). Tocante esaki e formador mester duna cuenta na Gobernador, ademas cu e proposicion di candidato na Staten mester bay acompaña cu un resumen di e resultado di e screening.

Ley pa tur.
Si ta mantene e opcion di ‘dwingend recht’ den e caso aki, y no ta revisa art 8 inciso 1 anto RvA ta propone pa haci esaki di biaha dwingend recht pa tur ocupante di puesto politico. Si no haci esey, por surgi e situacion straño, cu un persona cu a comete un delito si por bira miembro di Staten pero no por bira ministro.

Tambe RvA a opina riba e obligacion pa cada aña un ministro mester duna cuenta na prome ministro di tur hecho y circunstancia, cu a cambia den e asuntonan di cual el a duna cuenta tempo cu el a acepta e puesto. Esaki no ta inclui den e ley mes, pero e splicacion si ta menciona esaki, y Rva ta propone pa pone esaki di forma imperativo (dwingendrechtelijk) den e texto di ley.

RvA tabatin bastante observacion riba (hopi) eror y omisionnan menor den e ley, pero finalmente, si haci e coreccionnan señala, ta duna un evaluacion positivo di e ley mes.