editorial 2_15_1.jpg
Caso InselAir ta prueba di esaki
Awe lo tin un veredicto den e caso cu empleadonan di InselAir a entama contra e compania. Nos no ta anticipa riba e resultado, esey ta trabao di hues, pero kier enfoca riba otro aspecto di e asunto. Ta trata di placa di e seguro di pension obligatorio cu tur dunado di trabao mester deposita cerca un di e dos companianan di seguro cu ta participa. Nan ta tuma e primanan, segun plan acorda cu e dunado di trabao, ta inverti e placa aki y na final ta paga na e empleado cu yega su edad di pension, e suma mensual riba cual e tin derecho. 
Bisa den poco palabra asina e ta mustra manera algo masha simpel, pero e no ta. Awendia no ta tur hende ta keda traha henter nan bida cerca e mesun dunado di trabao, y ora nan cambia di empleo, talbes e dunado di trabao nobo tin un acuerdo cu e otro competido. Esey tambe tin su solucion, den sentido di areglo pa percura cu un persona por hiba e suma acumula pa e otro compania, si e ta desea. Den practica esey ta duna hopi mas problema cu loke ta aparenta a primera bista. Kico ta pasa ademas ora un trahado bin ripara cu e placa no a keda deposita cerca un di e dos companianan? E mester atende e asunto cu e compania di seguro, of cu su dunado di trabao prome, of cu tur dos? Si e bay otro empleo y ta bay pasa pa otro compania, e mester bay regla e asunto di incumplimento prome cu e por pasa pa e otro compania? Of e ta registra na e compania nobo y mester bay regla e asunto su mes; unda e por haya yudansa? 
Esaki ta trece nos na e pregunta: con ta para cu control gubernamental riba henter e proceso aki? Pasobra den algo asina regla pa ley, mester tin un autoridad cu ta encarga cu supervision di henter e proceso. Esey no solamente pa vigila e proceso di esunnan cu a registra cerca e compania di seguro, pero no ta cumpli cabalmente cu nan obligacion, pero primordialmente esunnan cu no a registra nunca y no ta pagando nada pa ningun empleado! 
Segun e ley bao di cual a institui e seguro di pension aki, supervision ta concretamente den man di cierto empleado(nan) publico, nombra explicitamente via un decreto nacional (landsbesluit). E persona(nan) aki tin autorisacion pa drenta den cualkier luga di trabao, hasta den cas priva si tin e sospecho cu esaki ta luga di un dunado di trabao y por hiba cualkier documento pa analisa o pa copia. Eventualmente nan por solicita acompañamento di cuerpo policial si esey ta necesario. 
Tambe e ley ta brinda e posibilidad di sanciona esunnan cu no ta cumpli via un multa cu e ministro encarga ta impone. Pakico esaki ta asina importante? Pasobra ley (regla) sin consecuencia no tin sentido y den e caso aki e posibilidadnan t’ey. No ta e dos companianan di seguro tin tarea pa supervisa e parti cu no ta cumpli cu nada. Nan ta supervisa solamente esunnan cu a bin solicita un convenio cu e compania di seguro pa administra e asunto pa nan y supervisa e pagonan corespondiente. Pero esun cu den nos economia no ta cumpli cu nada, simplemente nan no por ta na altura y ademas no ta nan trabao ni responsabilidad. Ta gobierno, den e caso aki e ministro encarga cu Finanza, mester percura pa e empleadonan publico aki ta designa adecuadamente segun ley y mester duna nan e recursonan necesario pa nan haci nan trabao. Te na e momento aki, y asina leu cu nos informacion ta alcansa, no tin e mecanismo di supervision aki  ‘in place’. Asina leu cu nos sa, nunca gobierno a yega di publica unda un empleado, cu keda perhudica pasobra su dunado di trabao no tin un convenio cu un di e dos companianan, por acudi pa denuncia esaki. 
Tur esaki no ta mustra solamente riba cierto problema specifico cu implementacion y mantenemento di orden pa loke ta e seguro di pension, pero en general un biaha mas ta mustra nos riba e falta di supervision adecua den un gran cantidad di responsabilidad di supervision gubernamental. E ta varia di asunto laboral, estadia y trabao ilegal, seguro social, impuesto, control encuanto higiena, siguridad na pia di trabao, control riba vehiculo, transporte publico ilegal, etc. Kico lo mester ta e contesta riba tur esaki? 
Si gobernacion no cuminsa colabora internamente, pa intercambia informacion na un manera sensato y cu no ta costa tanto na recurso extra, anto nos no lo mira avance, sin importa e color di e partido na mando. Nos ta bisa esey explicitamente, pasobra ta trata di un asunto cu ta persigui nos caba, en todo caso pa henter e periodo cu nos ta funciona como Pais Aruba. Cada tanto tempo tin un intento boluntario di empleadonan publico cu ta consciente di e problema, pero casi nunca ta mira cu tin un apoyo fuerte na nivel ministerial pa mehora e cosnan aki. Ainda falta, den esaki tambe…