Si nos haci un intento pa pone tras di otro e sucesonan di ultimo dos aña riba tereno di supervision financiero – di Reino – ta bira dificil imagina un supervision bao di capa di un ley di Reino. Esaki en todo caso si e pretension ta cu ta bay tin un ley di Reino di consenso. E punto di vista (Zienswijze) manera gobierno di Aruba a presenta na Conseho di Ministro di Reino ta laga poco speranza pa yega na acuerdo tocante esaki. Nos ta pensa esaki pasobra si ta tanto esfuerzo gobierno di Aruba ta haci pa proba pa e Conseho di Ministro ey cu realmente no tin un base actual ni factual pa norma o criterio pa presupuesto di Aruba, pasobra nunca a pasa e cambionan den e ley di supervision di Aruba (LAft) y cu aparentemente ta haya cu e criterionan acorda den e protocol di 2018 no ta suficiente base, e promer pregunta cu a surgi ta: Y ta ken a percura pa no a haci e cambionan den e LAft manera a palabra den e protocol?

 

Nos sa e contesta caba cu ta bay duna: parlamento di Aruba ta soberano den su deliberacion y decision. Nan ta haci uso di nan derecho constitucional di modifica un texto di ley y esey ta sagrado… Esey ta berdad, pero cu esey gobierno su trabao no a caba. Loke mester a haci ta, manera tur otro gobierno ehecutivo, ta retira e propuesta di ley, y bisa Hulanda cu, en vista di e posicion di parlamento den su mayoria, no por cana e caminda ey. Pero no ta esey a haci. A para hari hunto cu e parlamentarionan cu a echa e baina ey, pasobra segun nan a hunga e Hulandesnan un bon wega, sacando CAft y Gobierno di Reino for di e ley, cu un simple ‘search & replace’ riba computer… Claro cu e ‘tiro a sali por la culata’, pasobra e asunto no ta trata solamente tocante maniobra den un ‘smart mode’, sino tambe di poder. Y ta esey Hulanda a haci despues. A yega na e conclusion cu e ley di Pais Aruba aki ta haya su sustituto den un ley di Reino, di consenso. Y aki ta cuminza otro trayecto cu no ta brinda perspectiva. Cu asombro nos por lesa den e Zienswijze cu gobierno di Aruba, riba un tono casi triunfante ta constata cu no tin vista concreto por lo pronto di un cuadro formal legal di norma pa presupuesto, den sea un RAft, cu Hulanda ta faborece segun nan, o un LAft cu norma pa presupuesto. E texto ta bisa literalmente: “Er is ook geen vooruitzicht op spoedige vaststelling op formeel-wettelijk niveau van dergelijke begrotingsnormen, aangezien er geen concreet vooruitzicht is op een spoedige invoering van de door Nederland voorgestane RAft of een LAft met begrotingsnormen”.

 

Bon, finalmente a skirbi aki loke tabata mustra y tabata resulta di tur accion di gobierno di Aruba, cu lo move cielo y tera pa no haya supervision financiero formalmente regla. No cu nos no ta comprende nan disgusto, pasobra sin e patrañanan di e contrincante grandi den gobierno den e añanan anterior, lo no tabatin supervision financiero.

Pero, ya cu tin, y 6.000 miyon florin di debe ta suficiente hustificacion, pakico no ta acepta? Es mas, si a bay di acuerdo pa pasa e normanan di e protocol den e ley local, sin maniobra barata di dos parlamentario di e tempo ey, anto Hulanda lo no a yega na e conclusion cu mester bin cu un ley di Reino pa caba e asunto aki, y awor e ley local ta un ‘gepasseerd station’. Awor, si gobierno ta pretende, y kere nos cu na Hulanda nan tambe a lesa e parti aki di e Zienswijze, cu ta Hulanda ta pusha un ley di consenso, cu gobierno di Aruba no kier, anto nan ta lubida dos otro aspecto.Uno ta cu bo mester tin palabra di honor. Bo no por cay back cada biaha riba e frase: “Si, pero ta nan a pone cuchiu na nos garganta”. Loke nos a tende tambe despues di e condicionnan cu Hulanda a pone pa e prestamo grandi pa saca nos for di e crisis di Covid. Esaki no ta bon argumento si bo kier pa nan tuma bo na serio. Pero esey ta un asunto di moralidad y den e contexto aki obviamente no di peso.

E otro nos a menciona caba: poder. Nos por a mira esey den e dianan aki tambe, unda promer a bisa cu no por cumpli cu e deseo di Hulanda di un surplus. Despues di poco dia, de repente a surgi mas placa y awor si tin un presupuesto 2023 manera Hulanda kier a mira. A troce braza eynan? Nos no sa, pero si a logra esaki sin presion Hulandes, anto nos mester conclui cu porfin nan a ‘bin bij’ y ta cumpli cu nan palabra duna, coercion of no, cu esaki ta e panorama pa otro aña.

Sin embargo, manera cos ta bay awor, nos ta bay yega aña 2030, sin mira ley formal di Reino, no di consenso en todo caso, y esey ta duna dos opcion: un ley di Reino via otro articulo di Statuut, o trocemento di braza di un manera practico, pa obtene e resultado desea pa Hulanda. Esaki lo cambia actitud y manera di anda di nos gobierno? No, pasobra nan mester mustra ‘tough’ semper. Esey tambe nos ta comprende…