Den e edicion di awe un resumen extenso di e publicacion di Banco Central di su encuesta encuanto corupcion. Pa di tercer aña sigui Banco ta asumi responsabilidad pa haci un trabao encomendable y hustifica. Di e ultimo encuesta aki ta resulta cu hopi mas hende ta convenci cu corupcion ta un problema grandi na nos isla. Cu mas hende a reporta esey por ta producto tambe di e hecho cu e version aki a bay online, y no en persona manera e anterior edicionnan.

Sin embargo, e opinion mas generalisa ey por ta fruto tambe di e sucesonan di ultimo aña, unda dos ex-ministro mas a bira obheto di investigacion penal, den ambos caso relaciona cu corupcion den emision di tereno. Ambos tabata ministro encarga cu cartera di Desaroyo Teritorial, Infrastructura y Medio Ambiente, unda desde decadas atras ta circula rumor di traspaso di tereno contra ley. E trayecto aki tabata suheto na investigacion anteriormente caba, pero nunca a yega na e nivel di acusacion directo contra e maximo responsable. Hunto cu e anterior acusacion y hasta condena den promer instancia di nan ex-colega encarga cu Labor, esaki ta pone nos na un ‘score’ nunca visto di tres ministro di (un tempo) di mesun partido cu e dudoso honor di e acusacion mas grave cu un ministro por haya: cu e lo a viola hustamente loke el a hura di no haci.

Banda di e casonan notorio aki, ta keda circula cantidad di rumor di corupcion na un nivel menor di gobernacion tambe, pues no ta cuestion solamente cu un gran parti di nos poblacion tin e impresion cu corupcion ta tur caminda den nos aparato publico. Esnan cu conoce e banda operativo di gobernacion mas di cerca sa cu corupcion ta un problema serio. Un cos si, no por bisa cu na tur departamento di gobierno e problema ta di mesun indole y magnitud. Aunke nos aki tampoco ta bay duna un ‘top 5’ di corupcion den gobierno, en general por bisa cu e departamentonan cu ta maneha proceso di permiso ta den un situacion di mayor vulnerabilidad pa corupcion, pa e simple hecho cu ey por tin un intercambio di ‘cos di valor’. E cosnan ey ta di un banda e permiso cu e ciudadano ta desea, di otro banda e por ofrece algo cu e empleado publico concerni por haya interesante, mas tanto placa, aunke otro tipo di fabor tambe ta imaginable.

Loke nos por comprende di e instancia cu a organisa e encuestanan, ta cu ta haci un intento pa lanta mas consciencia den pueblo contra e peligro cu corupcion ta representa pa nos economia y comunidad. Esey ta completamente corecto, pero ademas, Banco no ta lubida di señala e otro parti: gobierno ta e promer yama pa tuma rienda den e asunto. Y aki nos ta mira cu ta haci algo, pero ta dificil pa bisa cu esey ta suficiente. Si nos analisa bon, gobierno actual na entrada a anuncia cu integridad y lucha contra corupcion ta un punto di lanza den nan Plan di Gobierno. Pa esey a pensa riba un Bureau Integriteit, un Camara di Integridad, un Ombudsman, ley di financiamento di partido politico, y algun asunto mas. Por cierto, no un mal lista di logro, lo bo bisa. Sin embargo, ora nos yega mas cerca pa analisa kico realmente a tuma lugar, por ripara cu no a logra casi nada: no tin Camara di Integridad, e Bureau Integriteit ta un factor grandemente desconoci dentro y fuera di e aparato, no tin Ombudsman, y e ley encuanto financiamento di partido politico a bira un burla pa nos inteligencia, poniendo supervision den man di un instancia, Conseho Electoral, cu no tin ni sikiera un ambtenaar cu ta traha na nan oficina, cu no ta existi… cu consecuencia cu por lo pronto no tin supervision… A pesar di tur loke a pasa den e casi cuatro aña di gobernacion desde final di 2017, cu tabata requeri atencion di gobierno, esaki ta un prestacion hopi pober. Realmente e unico hazaña grandi tabata e persecucion penal cu a bin pa e ministro encarga cu Infrastructura, cu a core baha net promer cu Husticia (Hulandes) a haci su trabao. Su sucesora, cu a bira ministro bao di estricto vigilancia Hulandes, a bin cu e fuerte intencion di pone fin na corupcion den otorgamento di tereno, a topa cu un defensa monstruoso di ministro y parlamentarionan cu tabata haya continuacion di mal gobernacion mas importante cu drecha e aparato.

Como agravante mester bisa cu te awe ainda no a drecha, o institui di nobo, ningun trayecto di control interno den e departamentonan vulnerable aki, asina leu cu nos a logra investiga. Y ta hustamente esaki ta e promer medida cu mester tuma pa para corupcion den practica, no cu palabra. Manera Banco Central a indica, mester drecha e situacion a traves di educacion di nos hendenan, mehora nos cultura den esaki. Completamente di acuerdo, pero bisando si cu educacion ta bay man den man cu ehemplo. E scenario principal pa duna ehemplo tabata e caso di retiro di e ministro encarga cu Infrastructura aña pasa. E derota cu e ministro retira a sufri den parlamento tabata minusculo compara cu e derota grandi cu e demas politiconan a propina Aruba, dunando net e ehemplo contrario…