Den nos edicion di awe un articulo tocante publicacion di e Annual Statistical Digest 2018 di Banco Central, un publicacion cu ta un ‘must’ pa hopi profesional den nan trabao. E datonan reuni den e publicacion amplio aki no ta importante pa e institucionnan importante di nos pais so, sino tambe pa hopi profesional, y ciudadano, cu ta desea di ta mas na altura di desaroyo economico y financiero, ademas di varios otro sector cu ta forma parti di e panorama total cu mester tin pa nos ta bon informa. Nos no mester ta agradecido, pasobra ta nan trabao nan ta haci, pero ta grato di por conta tur aña mas o menos den e tempo aki cu e publicacion aki.

Ohala cu den henter sector publico nos por a conta cu e mesun diligencia cu Banco ta pone den su responsabilidadnan informativo. Y e otro instancianan cu no ta cumpli cu nan obligacionnan ta afecta e mesun Banco tambe, pasobra pa loke ta cierto dato cu Banco lo kier publica, esakinan simplemente no ta disponibel. Tuma por ehemplo e categoria di ‘Social Indicators’ di e publicacion aki. Nos por ripara cu tin varios dato ausente, y nos ta presumi cu lo a haci esfuerso pa haya esakinan, pero no a logra. Y den cierto caso esey necesariamente ta asina, pasobra si nos bay riba website di un organisacion asina, nos no ta haya nan tampoco. Un ehemplo den esaki cu ta keda irita nos ta Centraal Bureau voor de Statistiek, cu tin su ultimo ‘Statistical Yearbook’ publica di aña 2015… Unda 2016 y 2017 a keda, mientras cu nos mester ta pendiente caba di edicion 2018? Pero tin mas caso asina. Kico pensa di cifranan di enseñansa cu tampoco ta ‘al dia’ den e publicacion di Banco Central, tambe dunando cifra di aña 2015. Igualmente cifra di hende cu bijstand cu ta data di 2015. Informacion encuanto criminalidad: ultimo aña disponibel: 2011. Acaso nos mester supone cu tur e instancianan aki no ta haciendo nan trabao y ta p’esey nan no por suministra informacion na otro instancia manera Banco? O por ta cu nos ta kiboca y ta trata mas bien di e falta di boluntad pa entrega informacion na otronan, un malesa bon sembra den nos gobernacion? Pakico nos mester tin un aparato publico asina grandi anto, cu a pesar di su tamaño no kier o no por cumpli cu nan tareanan basico di suministra informacion tocante e area cu nan ta cubri?

Naturalmente nos no a yega nunca di haya un debido splicacion pakico departamentonan asina importante aki no por cumpli cu nan obligacionnan, y nos no ta spera esey tampoco pasobra no ta custumber di gobierno(nan) pa duna respuesta den e tipo di asunto aki. Sin embargo, den e caso aki e asunto ta bay mas leu pasobra nos ta fayando tambe pa loke ta compromisonan internacional cu cual nos mester cumpli, entregando cifra confiabel y na tempo. Y ademas, e profesionalnan local no ta conta? Nos ta puntra nos mes ta con bo kier traha un business plan serio si bo no tin cifra actual di un cantidad di asunto, di cifra demografico te na informacion tocante importacion, etc.

Nos ta cambia pa otro tema cu tambe nos ta cubri den e edicion di awe. Esey ta e caso di corupcion detecta na hospital unda un solo persona, un columnista di e corant na Hulandes a haci tur esnan concerni lanta for di soño. Bao di nanishi di nan tur cu mester controla ta saca un asunto cu ta canando bon pa añanan caba y ta gaña hiba esaki pa exterior, cobrando un dineral. Ta parce cu tin un cos cu nos ta nenga redondamente di haci, y esey ta siña di erornan cometi y set up e debido control administrativo pa evita e tipo di fraude aki. Kico a siña y haci despues di e fraude grandi na Landslaboratorium unda miyones a bay perdi? A cambia algo den e sistema di control? Kico a haci despues di e robo miyonario na Setar? Ni na Ministerio Publico nan no a yega. Lo nan a cambia algo internamente? O nos mester supone cu ainda ta posibel pa set up un scam asina?

Nos a expresa mas cu un biaha nos aprecio pa e hecho cu e actual gabinete a expresa nan firme decision di drecha cos den gobernacion. Nos ta bay haya un Bureau Integriteit pa (re-)educa nos empleadonan publico den kico ta spera di nan pa loke ta nan actuacion como funcionario publico. Despues nos ta haya un ‘Integriteitskamer’ pa limita posibilidad di fraude grandi, entre otro cu destaho publico. Tur esaki ta mustra riba bon intencion. Sin embargo, no ta esey ta e unico via pa drecha e asunto. Convence hende cu nan mester comporta nan mes como hende drechi, mientras adminstrativamente ta laga tur sorto di oportunidad pa cos malo tuma luga, no ta parce nos e caminda indica. Y ta net ey cu nos no ta mira ni tende ningun mehoracion. Mientras a yena e aparato publico cu hende di partido, keto bay Centrale Accountantsdienst ta lidia cu un tercera parti di e personal cu nan tabatin 20 aña pasa… Cifra? Unda…? Control? Unda…?