Nos ta haya nos mes atrobe cu e tipo clasico di debate politico, unda dos banda ta grita algo, y nos no por saca conclusion corecto, pasobra ta dificil pa determina ta ken ta papia berdad y ken no. Y loke ta cansa hende ta cu casi nunca ta pone e cifranan riba mesa di cual ta papiando, cu e splicacion debido kico nan ta significa. Si nos kier a haci e cos aki bon anto nos mes como medio lo mester bay registra tur cos cu ta pasa den un aña y confronta e politiconan cu esey. Y como cu nos no tin ni e capacidad di personal ni e gana pa bay haci esaki, nos ta keda colga mey mey di e discusion aki, sin por duna e publico lector locual nan tin derecho di haya: claridad den e asunto.

Pakico nos no ta haci manera tur pais organisa y civilisa ta haci: pone elaboracion di estadistica den man di esnan cu mester haci e trabao aki: e funcionarionan publico cu tin e responsabilidad ey. Anto pa evita manipulacion di cifra, pasobra e acusacion ey a cay den e caso aki tambe, laga e funcionario o departamentonan concerni administra y elabora e estadisticanan cu ta necesario. Y haciendo esaki naturalmente segun standardnan acepta internacionalmente, manera cu nos mester haci, como pais, den un sinfin di otro asunto tambe. No ta pornada nos tin un organo central pa acumula informacion sistematicamente y publica esaki regularmente: Oficina Central di Estadistica (CBS). Naturalmente nan mester coopera cu un gran cantidad di entidad gubernamental pa haya tur informacion, aunke den hopi caso nada ta stroba e entidadnan individual pa publica nan informe anual y incorpora eyden e cifranan mas relevante riba nan tereno.

Den e caso particular aki ta referi na e casonan cu ta registra den pasado, unda segun e ex-ministro di husticia tabata registra tur caso di atake riba hende, sea cu ta usa un arma of no, den caso cu por ehemplo ta ranca un pertenencia di un persona. Segun e mandatario actual lo a registra 111 ‘atraco’ na 2017 cu ta parce di ta e cantidad di tur tipo di atake na cual su contrincante politico ta referi. Pa evita e discusion aki atrobe, pasobra nos tabatin esaki den pasado caba, lo ta bon si durante rueda di prensa y den publicacion duna e criterionan cu ta maneha den e caso specifico. E ora ta bira posible pa compara ‘appel cu appel’ y ‘peer cu peer’. Manera bisa anteriormente, mester usa clasificacion fiho reconoci pa mantene cifranan comparable aña tras aña dentro di nos pais, ademas cu ta recomendable pa haci esaki tambe na nivel internacional, pa por haci comparacion tambe cu otro teritorio.

Den henter e discusion aki tin otro punto pa atende y esey ta cu durante cualkier temporada unda tin un aumento di e tipo di criminalidad aki, e persona cu ta responsable pa esaki ta e mandatario di turno, formalmente, y ta haya inmediatamente un ola di critica, specialmente riba rednan social y specialmente di contrincante politico. Esey tabata sucede den pasado y e ta sucede awor, pero e asunto ta un tiki mas complica cu drama un cantidad di critica riba e ministro di turno. Esaki no pa defende nan, esey nan mes ta bon capaz di haci. Nan ta responsable pa duna splicacion di e maneho cu nan ta hiba, pero ta bay un poco leu pa sugeri, y esey ta sucede cada biaha atrobe, cu practicamente mester kere, segun e critica exagera riba rednan social, cu ta e ministro mes ta esun cu ta duna espacio na e tipo di cosnan aki. Nos no ta kere cu esey ta asina, ni den pasado ni awor.

Si di berdad nos kier bay den analisis ta kico ta ocasiona cu delincuencia pisa ta sucede na un escala preocupante na cierto momento, anto nos no mester wak den direccion di autoridadnan hudicial so, sino tambe den e sociedad aki, cu ta produci hende cu tin e predisposicion pa bay den delincuencia. Esey no ta combati cu mas polis, sino cu restructuracion di e manera cu nos comunidad ta funciona, unda tin hende cu ta convenci cu e unico oportunidad cu nan tin ainda ta bay den delincuencia. Riba esey nos mester traha, e mero raiznan di e asunto. P’esey entre otro tin un plan di crisis social, entre otro, y ohala cu e por tin resultado positivo.

Di otro banda, e islanan dilanti costa di Venezuela y Colombia ta vulnerable pa entrada di delincuente di otro banda di lama; esey tampoco ta algo di ultimo tempo. Durante henter e periodo cu nos tin entrada fuerte di hende di otro pais, pa mas di trinta aña caba, nos ta lidia cu e problema aki. Ademas, nos no mester lubida cu den hopi caso nos ta mira ekipo di delincuente ta opera unda nan ta mustra berdadero ‘solidaridad internacional’ operando conhuntamente . Esey ta un indicacion tambe pa nos pa no perde tempo cu discusion si nan ta ‘yiu di tera’ o stranhero, nan ta delincuente y mester atende e asunto manera mester. Ta mas fructifero pa evalua si nos aparato di husticia ta duna un contesta adecua, cu concentra tur atake riba un mandatario.