editorial 2_15_1.jpg
Varios biaha nos ta sigui di cerca e debate politico encuanto e grado di realismo, of no, di e presupuestonan di gobierno. Y semper mester warda aña transcuri pa haya sa ken tin rason. Den e situacion actual ta pinta algo malo si pa esnan cu ta sostene gobierno den su punto di bista. E cifranan di mita aña y di tercer kwartaal di aña ta mustra den direccion di keda leu di e pronosticonan cu gobierno a pone riba papel pa e aña aki.
Banco Central a caba di publica su informe tocante nos estado economico den prome mita di 2016 (State of the Economy of Aruba Q2). Mientras cu algun tempo pasa, na september, Banco a publica e perspectiva pa henter aña unda tabata spera ainda un aumento chikito di GDP real (inclusive deflacion actual) di 0,4% pa fin di 2016, pero indicando caba un reduccion di e GDP  nominal. Esaki lo cay pa fin di aña -1,8%. Sin embargo, e cifranan publica awor di prome mita di e aña aki ta indica cu talbes nos no ta yega na esey mes. Pa e periodo aki Banco a constata un caida di -1,6% di GDP real, es decir descontando e deflacion cu  tabata andando caba den e lunanan aki.  Y kico ta spera pa e di dos mita di aña?
Banco ta menciona cu no tin ningun proyecto grandi mas den pipeline, cu excepcion di Green Corridor, pa cual mayoria di material a yega caba y a haci su contribucion na impuesto di importacion caba. Nos por observa tambe cu e proyecto di rehabilitacion di e refineria ta den un fase di estudio y analisis ainda, y por lo tanto lo no tin tanto beneficio pa e aña aki. Consumo priva a mengua, igualmente inversion priva. BBO a cay 3,5% den e prome seis luna di aña, un indicacion serio cu cos no ta bon. Entrada di gobierno en total a mustra un incremento chikito, cu ta principalmente fruto di cobransa mas intensifica di cierto tipo di impuesto, manera impuesto riba ganashi y riba tereno, pero no di otro tipo cu ta relaciona cu crecemento economico directamente.
Pero no ta estadistica di Banco Central so ta interesante. Gobierno su informe encuanto su prestacion financiero pa e di tres trimester 2016 ta papia pa su mes. Algun ehemplo: Impuesto di importacion ta na Afl. 115,1 miyon, mientras cu aña pasa e tabata na Afl. 113,7 miyon pa e mesun periodo. “Anto nos ta bayendo bon, toch?”, algun di nos lo bisa. Corecto, pero no si bo a pone bo ‘target’ pa 2016 na Afl. 192,7 miyon. Si aña sigui asina, anto bo ta termina aña cu alrededor di Afl. 153 of un tiki mas, pero probablemente no mas cu e Afl. 163,5 miyon di aña pasa, y mucho menos e casi Afl. 193 miyon cu bo a duna parlamento pa aproba. Aki caba bo ta short como 30 miyon: vaya realismo!  
Nos ta tira un bista tambe riba BBO: aña pasa na Afl. 93,5 miyon pa henter aña. Awor den tres kwartaal nos a yega Afl. 69,6 miyon, loke ta 1,8 miyon menos cu aña pasa. Si aña sigui asina, nos ta termina net bao di e suma total di aña pasa. Pero kico tin riba presupuesto? E suma ‘magnifico’ di Afl. 112 miyon, probablemente un 19 miyon mas halto di loke lo alcansa si cos bay bon… Irealistico, unda? Den e dos categorianan aki so caba gobierno ta keda sin haya 49 miyon florin, si cos no drecha. Y ya cu nos ta den december caba y nos ta scucha den comercio cu e imagen di nuebe luna ey no a mehora, nos ta bay termina aña den e mesun ambiente aki. No ta nada straño anto cu den e informe di gobierno nan mes mester constata cu impuesto di importacion ta na 59,7% di realisa e suma anual, en bes di ta rond di 75%. BBO tambe ta na 62,2% di realisacion, na luga di mas o menos 75%. Como agravante ta resulta cu cierto entrada grandi, manera di impuesto riba ganashi, tabatin mayoria di placa a drenta na mei/juni caba; loke falta pa haya no ta suma grandi. Asina anto ta bira bisto cu aña ta bay cera cu menos entrada cu loke a pone den presupuesto. Ademas e presupuesto complementario ta trece un aumento di e deficit di varios miyon pa cual no tin cobertura. 
E pregunta cu ta keda ta, con gobierno ta calcula asina mediocre, pa no uza otro palabra. Facil: irealismo ta ora cu, manera ta bisa na Hulandes:”de wens is de vader van de gedachte.” Na lenga crioyo:”e deseo ta e tata di e pensamento.” E entusiasmo exagera encuanto e reapertura di e refineria a haci cu a pone monton di cos riba papel cu awor ta resulta…wel, irealistico! E refineria ta leu di habri; nos ta den december caba y pa e aña aki lo no bay sucede mucho mas.
Hasta ta bira un pregunta si e recalculacion cu Banco Central a haci, cu ta duna nos un 0,4% misero di crecemento di GDP real, ta resulta … realistico.