Den nos edicion di ayera un articulo extenso riba e situacion den practica di e Landsverordening Openbaarheid van Bestuur (LOB), e ley cu ta regla con gobierno mester anda cu peticion pa informacion di su ciudadanonan. E ley aki ta un di varios, cu no a nace di e propio afan di nos politiconan pa practica transparencia y bon gobernacion, pero a mira luz a base di e deseo di Hulanda pa introduci e leynan aki, cu tabata existi na e pais ey caba. No cu den nan implementacion di e leynan aki Hulanda mes ta cana straight; esey nos por a mira weekend pasa riba television Hulandes con ministro y ambtenaar ta trata di evadi e obligacionnan di transparencia cu nan tin, hustamente bao di e mesun ley aki den su variante original Hulandes (WOB).

Eleynan proponi e tempo ayatabata inclui tambe e Landsverordening Administratieve Rechtspraak (LAR), bao di cual e ciudadano tin e posibilidad di haci obhecion contra un decision di un autoridad gubernamental. E ‘mahamento’ Hulandes tabata concerni tambe introduccion di e ley di supervision di financiamento di partido politico, cu a keda introduci recientemente, pero unda a pone e autoridad pa supervision den man di Conseho Electoral, un organo cu semper ta opera temporalmente, cu apoyo di Censo, y no tin ningun ambtenaar na su disposicion. Na lugar di pone e supervision den man di organonan cu ya ta atendiendo control financiero den nos pais, cu ta Contraloria General y Centrale Accountantsdienst (CAD), a scoge pa e maniobra straño aki, creando e impresion cu ta ‘pa malo’ a haci e cos aki asina, pa sabotea control efectivo riba financiamento di partido politico. Proximo eleccion en todo caso no tin autoridad cu lo cuminza cu e trabao aki, cu tabata posponi caba pa varios decada. Esey ta parce un otro variante di e tema ‘con nos ta evita cu ley ta bira efectivo’.

Sin embargo, den mayoria di caso ta scoge pa e modelo di preveni bon funcionamento di un ley, percurando pa frustra e deseo o pretension di e ciudadano cu ta lesa den e ley cu e tin un derecho, pa despues haya sa den practica cu tin mil y un manera pa percura pa e no logra. Den e caso di e LOB esey ta parce e caso; poco biaha un ciudadano a logra haya informacion cu e ta desea, den cualkier forma, pasobra e ley ta duna suficiente loophole pa e funcionario o mandatario cu no tin intencion di cumpli cu e ley, pa sconde nan tras. Algun tempo atras nos a referi den e Editorial aki na e caso legendario di Camara di Comercio, cu a entrega un peticion na 2001 pa haya documentacion tocante e proyecto K-mart. E asunto a bira un caso den corte cu a dura cinco aña, cu gobierno na 2006 hasta nengando di obedece sentencia di huez pa entrega e documentacion na KvK. E insistencia di gobierno di e tempo ey pa no entrega nada, a conduci na ehecucion di e sentencia, unda cu KvK a pasa pa pone beslag riba propiedad di Pais Aruba, cu tabata e shares di AAA NV. E asunto a termina sin cu KvK a haya e documentonan…

E importante di e caso di KvK tabata cu ta trata di un entidad semi-gubernamental, cu tabatin e recursonan financiero y e rosea largo pa hiba e caso corte. Mayoria di ciudadano no lo yega asina leu, loke ta haci cu e ley, den man di politico y funcionario di mala fe, ta bira algo practicamente inutil pa e ciudadano.

Otro caso cu tabata parti di e articulo ayera tabata e situacion na Parlamento, unda riba e website no tin documentacion presente di despues di 2016. Por cierto cu den e promer dianan di e actual gobierno Bon Dia Aruba a informa cerca e presidente di Parlamento nobo, si ta bay traha riba e aspecto importante aki, di pone documento disponible pa e ciudadania. Nos a comprende e tempo ey cu tabata trahando riba un website nobo, ya cu e bieu (e actual) no lo tabata funciona bon mas. Loke nos por observa mas di tres aña despues cu no tin renobacion di e website, cu no tin ningun informacion nobo disponible, y e pregunta ta si ineptitud ta bay asina leu cu den tres aña no a logra nada. Si esaki ta e nivel na cual ta atende e deber di informa ciudadania debidamente, nos mester conclui cu no tin mehoracion. Y pa nos no haya e critica cu nos ta ataca specificamente e actual gobierno: e problemanan di e website di Parlamento ta data caba di tempo di gobierno anterior… Sin embargo, nos a kere cu semper esun cu ta sigui goberna, ta hereda bon y malo: continua loke ta bon y drecha loke ta malo, esey ta e trabao. Si nos ta ekiboca cu e tesis aki, anto e pais aki ta leu for di cas.

Si acaso Hulanda tabatin bon intencion pa nos mehora gobernacion cu e leynan menciona, e practica ta cu nan ta di uso minimo pa e ciudadano, cu no tin un cartera grandi pa bay te corte. Esey ta reserva, manera semper, pa e ‘happy few’ cu no mester di e leynan aki pa haya loke nan mester. Nan por traha cita cu e mandatario.