Pa di tantisimo vez nos ta den un ferviente debate tocante e refineria. Argumentonan pro y contra ta cruza mesa y internet na cualkier momento. Nos no ta mira esey como algo abnormal tampoco; e ta parti di e proceso di tuma decision politico. Aki ‘politico’ den e sentido normal di e palabra, cu tin tur cos di haci cu con ta goberna un pais. Politica ta algo necesario den cualkier sociedad, esun ta yam’e un desastre, e otro un mal necesario, pero nos por ta di acuerdo cu otro cu ta imposible dirigi un pais sin politica.

Te ey tambe e consenso ta yega, pasobra riba tur tema por existi un gama di opinion, cu ta varia di un extremo pa otro. A pesar di existencia di tur e opinionnan ey, te cierto punto por existi un base di hecho, (facts) cu ta cuadra mas o den menor grado cu tal o cual opinion. Den un discusion serio ta busca tambe consenso a base di e hechonan ey. Lamentablemente, nos ta bibando den un era unda nos ta mira e fenomeno unda un bon parti di poblacion por ta kere den algo cu di ningun manera ta ‘fact-based’. Ehemplo di esaki ta loke a tuma lugar den ultimo añanan na Merca, unda Donald Trump, cu un agilidad cu lo a pone ministro Nazi di propaganda Goebbels keda cu envidia, a sa di capta atencion di casi mitar di e poblacion cu un serie interminable di mentira y mitar berdad. El a proba cu no ta necesario pa tuma ningun berdad o hecho na cuenta, ta suficiente pa keda ripiti mentira ‘hasta lo infinito’, pasobra esnan cu ta cana bo tras ta mira solamente bo lomba, nada mas… Esey lo por a haci Goebbels orguyoso di otro banda, pasobra el a haci e metodo aki, di keda ripiti, famoso. En todo caso, e metodo a funciona, pero tambe tabatin su momento unda un mayoria ta reconoce e falsedad di e base riba cual a construi e pensamento.

Esey ta trece nos atrobe na e situacion na Aruba. Nos tin tur tipo di discusion, riba tur tema, tur tempo, tur luna, tur aña. Esey no ta problema, pero den cierto caso nos ta haya nos den e situacioncu un gran parti di e discusion ta basa riba e exceso di hecho na un banda, y na e otro banda ta existi un bashi pa loke ta argumento basa riba facts. Esey, segun nos opinion, ta e caso den e actual discusion tocante e refineria, unda esnan cu tin e curashi di cuestiona e manera poco transparente y confuso cu cual ta trece e asunto di e rehabilitacion di e refineria dilanti, ta ser tilda di ta contra gobierno, contra e partidonan cu ta apoya e coalicion, y finalmente contra Aruba. Esey ta un acercamento bastante hostil y eroneo, cu no ta yuda den nada. Tambe por tende e acusacion, unda e contrincantenan di awe tabata tempo cu gabinete anterior a bin cu henter e circo di Citgo. Nos no ta abogado di otro medio, laga nan cada un dicidi unda nan tabata, pakico nan tabata para, y kico nan ta pensa awe. Contal cu nos por bisa cu e medio aki na un manera honesto y ‘fact-based’, a para pa su opinion cu no ta mira posibilidad, pa factornan tecnico y di mercado internacional, y di futuro cambionan cu ta na caminda den e mundo di petroleo, pa reactiva un refineria den e contexto negativo aki. Esey no ta solamente nos opinion, sino cu e ta cuadra tambe cu practicamente tur medio cu ta atende directamente e mundo di petroleo, y mas amplio, di energia. E tempo ey, ta esnan cu awe ta zundra, a aproba un contrato di dos mil pagina di cual apenas nan a lesa un par. Pakico nan no tabatin curashi pa vota contra, pasobra a trapa nan derechonan como parlamentario? No ta asina cu a vota ‘pro’ toch, djis pa e partido den gobierno no bay haci propaganda cu nan desaprobacion?

Awor nos ta hayando e situacion ‘al revez’; ta e partido geel ta haci nos kere cu ta factible pa renoba e refineria. Pa nos pone e asunto bon cla un biaha mas: tur cos bieu bo por drecha, basta bo ta dispuesto pa gasta hopi placa. Otro ‘cien pesos’ ta si e proyecto tin un perspectiva economico. Aki e asunto ta pega, y no solamente pa e refineria na Aruba, pero pa tur refineria di exportacion den Caribe: unda e mercado ta? Exxon a keda sin traha un ‘catcracker’ nobo den decada di 1980, pasobra no tabata mira mercado pa gasolin. Coastal no a traha un cracker, cu tabata parti di e acuerdo di 1991, pasobra no tabata mira mercado. Citgo tampoco, y kier a bay pa un upgrader. Awor na 2021, den un mercado satura structuralmente, tanto global como regional, de repente por bende gasolin den e region aki…? Algo maraviyoso mester a pasa na caminda cu nos no a capta, nos culpa, berdad? Den ultimo decada aki, varios isla a haya bishita di tur tipo di Mesias cu a bin trece e bon noticia, di con pone un refineria back den operacion. Niun a logra.Pero, mescos cu Trump, ta un cuestion di creencia? E ora bo no tin mester di hecho…

LJMADURO 16-DEC-2020