Como un isla chikito den Caribe, por tin momento cu nos ta mas preocupa cu nos propio asuntonan. Sin embargo, regularmente nos ta haya un ‘wake up call’ pa corda nos cu nos ta parti di un mundo mas grandi. No solamente mas grandi, sino mas interconecta cu nunca, cu informacion biahando cu velocidad di luz 24/7 rond mundo, y miyones di hende biahando tambe tur dia na tur continente.

E penultimo wake up call tabata dos aña pasa, unda henter nos economia a yega na un paro, cu nos ta sinti te awe. Pero actualmente tin un otro suceso mundial ta tumando lugar cu a cuminza golpea nos fuertemente tambe. Esey ta e guera na Ucrania, cu tin un efecto devastador riba por ehemplo prijs di cuminda y di combustible. E guera riba su mes a causa un aumento drastico di prijs di crudo y producto petrolero, cu despues a cuminza causa prijs mas halto di hopi otro producto, entre otro di cuminda. Como cu no ta trata di un confrontacion simple entre dos pais, sino un accion cu ta envolve practicamente henter Europa y Norteamerica, y cu no lo dura solamente un par di luna, ta anticipa cu e efectonan economico negativo lo por bien dura algun aña. Ademas, decisionnan tuma den seno di Union Europeo pa a mas largo plazo termina nan relacion di dependencia riba combustible fosil di Rusia (petroleo y gas natural) ta duna un ‘shake up’ formal na mercadonan di combustible fosil cu por causa prijsnan halto pa basta tempo. Esaki cu su efecto atrobe riba prijs di entre otro cuminda.

Banda di esaki, Ucrania ta un productor grandi di trigo, maishi y algun producto mas. Manera nos por lesa den prensa internacional, e intentonan di Rusia pa bloquea salida di trigo di Ucrania via transporte maritimo ta causa un escasez di miyones di tonelada di trigo cu no ta yega mercado mundial, perhudicando no solamente Europa, sino tambe pais riba otro continente, pa motibo di e aumento drastico di prijs di trigo. Ta hopi pais na mundo ta depende di importacion di trigo pa fabricacion di pan, nos tambe.

Tambe prijs di combustible mas halto ta afecta producto di agricultura na varios momento. Den produccion agricola tin un componente fuerte di combustible, unda no ta usa solamente combustible pa move maquinaria, sino tambe cu ta depende di fertilizante cu ta sali di petroleo tambe. Ademas, manera den nos caso, aumento di prijs di combustible tin un efecto negativo riba prijs di transporte, entre otro pa transporte maritimo. Di e manera aki tambe tin un tendencia di aumento den e prijsnan cu nos ta paga pa haya tur cos cu nos ta consumi. Y como cu nos ta importa practicamente tur cos cu nos ta come y usa, no tin caminda di sconde. Den e sentido aki no por nenga cu e guera na Ucrania tin consecuencia grandi pa nos.

Pero tambe riba otro tereno nos lo ripara su efecto. E guera na Ucrania segun varios observador no ta solamente un conflicto arma local unda un pais ta defende su teritorio contra un invasor, sino un escalacion den e confrontacion di e bloquenan di interes geopolitico. No ta pornada e paisnan di e Organisacion di Tratado di Norte Atlantico (NATO) a sali na defensa di Ucrania contra Rusia y su presidente, cu ta tratando na restablece orden den loke nan ta mira como teritorio cu realmente ta pertenece na e reino Sovietico cu no ta existi mas. E confrontacion aki a trece cune pregunta tocante e posicion di e paisnan domina pa gobierno izquierdista den nos region, cu sin excepcion ta apoya e regimen di Rusia. Esun mas importante pa loke ta nos situacion ta naturalmente e regimen dictatorial di Nicolas Maduro na Venezuela. A papia hopi caba tocante e peligro cu nos por ta core si un confrontacion mundial por trece arma di distancia largo di Rusia na e pais bisiña, o cu cualkier confrontacion cu NATO por tin como consecuencia cualkier agresion for di teritorio Venezolano, ya cu Reino Hulandes ta miembro di NATO. No por descarta e scenario aki nunca completamente, pero tin cierto señal cu ta mustra cu esaki lo no sucede asina facil.

E guera na Ucrania a mustra tambe e debilidad di Rusia riba tereno militar. Hiba un guera na e escala actual ta costa biyones. Cu e sancionnan imponi pa e paisnan cu ta apoya Ucrania, y e problemanan cu Rusia tin pa sigui suministra su renobacion di armamento, cu dificultad pa haya material specifico, manera chip y otro material di tecnologia digital, cu ta bin di varios fuente di exterior, entre otro Europeo, ta keda e interogante cuanto tempo Rusia por sustenta un guera na e nivel aki. Hiba armamento militar na un pais manera Venezuela, cu no tin un tradicion di mantene material, algun aña pasa caba a proba di ta un problema grandi, mucho mas awor cu tin escasez riba tur tereno na Rusia mes. Mas importante lo ta e desaroyonan na Venezuela mes, unda bida diario ta cuminza tuma su curso atrobe, sin cu e forzanan politico anti-Chavista por mira un adelanto. Cu un solucion na e pais no na horizonte, esaki no ta duna perspectiva tampoco pa e problema di e refugiadonan na nos isla. Ucrania sigur ta keda relevante pa nos, cu o sin solidaridad cu nan causa.