Si nos a spera di por prospera den un ambiente internacional mas tranquil den e tempo nos dilanti, anto desde siman pasa nos sa mihor. Y esun cu ta kere ainda cu Ucrania y Rusia ta leu di nos, un “Ver van mijn bed-show” manera e Hulandesnan ta bisa, anto nan pensa un biaha mas. E paisnan ey por ta na mas di 10.000 km di nos isla, den e mundo globaliza den sentido economico esey a bira irelevante.

Durante e pandemia nos a mira caba ki efecto evento global por tin riba tur economia, entre otro a traves di aumento drastico di costo di transporte. E hecho cu na e momento aki caba prijs di petroleo crudo ta riba US$ 100 pa bari, y ta completamente insigur pa cuanto tempo esey lo keda asina, ya ta un indicacion di kico nos por spera, como pais cu ta importa practicamente tur cos.

Esaki ta implica cu mester anticipa un aumento considerable di inflacion, considerando e factornan externo cu ta di influencia riba costo di mercancia yegando nos isla. Ademas prijs halto di producto di petroleo ta aumenta costo di bida tambe via e prijsnan interno. Tur cos cu ta move, ta costa energia, na un prijs mas halto. E situacion aki, cu efecto negativo pa poder di compra aki, ta surgi na un momento cu gobierno di Aruba mes ta den e obligacion di prepara e pasonan pa introduci un reforma fiscal entrante 1 di januari 2022, cu un BTW cu ta sustitui e actual BBO, cu lo ta percurando caba pa un efecto inflacionario na 2023. Di e manera aki e golpi pa e consumidor por ta bin di dos banda pareu. Esaki na su turno por tranca crecemento economico, cu sector turistico ya recupera pa mayor parti, sin cu e demas sectornan a bolbe na nan nivel anterior, pasobra e nivel di poder di compra local no t’ey. Nos tin nos dilanti cinco, seis aña dificil, bao di e regimen di reforma acorda cu Hulanda.

 

Un di e puntonan cardinal actualmente ta e promer encuentro y debatenan tocante e reforma fiscal. No ta trata solamente di e porcentahe di e BTW cu lo bin entrante otro aña, ki efecto e lo tin pa inflacion, sino tambe kico esaki lo genera na entrada. Segun e cifranan multi-anual, duna na CAft hunto cu presupuesto 2022, gobierno ta premira un aumento di casi 33% di impuesto indirecto, sin cu impuesto directo ta baha, al contrario. Si economia ta bay crece, den e scenario mas faborable, menos di 10%, anto gran parti di e aumento aki lo mester bin di aumento di presion riba cartera di empresa y ciudadano. Y esaki mientras cu e creciente gastonan di e aparato gubernamental, tanto pa personal y bienes y servicio, ta duna muestra cu gobierno ta nenga redondamente di baha gasto, envez di sikiera duna un gesto di compensacion pa e dolor cu e medidanan fiscal ta bay causa.

E guera na Ucrania den sentido politico tambe tin relevancia pa nos. Aruba ta parti di Reino Hulandes, cu ta forma parti di Union Europeo, bisiña mas cerca di Rusia y parti di Organisacion di Tratado Nort Atlantico (NATO/NAVO), adversario logico di Rusia, di ambos banda propietario di arma nuclear. No a tarda mucho pa presidente Putin cuminza menaza cu uso di arma nuclear, especialmente mirando cu e invasion na Ucrania no ta avanzando cu e velocidad desea y e apoyo pa Ucrania cu a cuminza drenta di diferente pais di NATO. E relacionnan di amistad y enemistad di ambos banda tambe ta global. Nos bisiña mas cercano, Venezuela, ta un amigo incondicional di e regimen Ruso, y den pasado reciente a ricibi armamento specializa di Rusia, entre otro equipo anti-aereo. Ademas desde 2017 e otro bisiña, Colombia, a cera un acuerdo cu NATO, pa incorpora den e alianza como un socio extraordinario global, loke no ta e status di partner ordinario, cu ta reserva pa e paisnan di Union Europeo, Canada y Estadonan Uni. Cu tur esaki, nos tin un posible escenario di e confrontacion entre pais democratico y pais bao dictadura socialista banda di nos porta caba, y cu e situacion na Europa posiblemente escalando rapidamente.

Sin embargo, pa e islanan Hulandes cerca di Venezuela e peligro no ta solamente un conflicto arma entre e dos bisiñanan, sino tambe un aumento drastico di represion gubernamental contra forzanan opositor, probechando di e situacion actual. Regimen di Nicolas Maduro tin varios aña ta rascando diente y tolerando un oposicion guia pa presidente di parlamento Juan Guaido den e pais, sin por actua contra nan, pa e miedo di e consecuencianan for di Washington. Un aumento fuerte di represion por causa un exodo nobo di persona cu ta huy di Venezuela, cu lo tin consecuencia pa nos tambe den forma di yegada di mas persona cu ta busca refugio aki. Naturalmente nos tur ta spera cu esaki no sucede, pero no ta na nos pa dicidi esey.

Finalmente, tur e sucesonan aki lo por ta detrimental pa desaroyo general di nos pais, na un momento cu nos ta purba recupera di e crisis mas grandi di nos historia. A pasa hopi cos den ultimo añanan pero loke a keda un constante ta e afan gubernamental di sigui riba e caminda di aumenta entrada y continua gastando. Por keda tolera esaki?