Pa continua cu nos intento di separa hecho di ficcion, awe nos sistema di seguro social bao di luz investigativo. Aki nos ta papiando di fondo crucial pa bienestar di nos poblacion en general, y pa nos ciudadanonan di edad specialmente. A comenta hopi pa hopi aña caba, y durante e gobernacion aki, desde 2009 varios suceso importante a tuma luga riba e dos terenonan aki. Pa cuminsa cu e fondo di pension general AOV, cu na 2009 tabata den un situacion cu tabata sclama pa un solucion firme. Na e momento ey pa varios aña caba, e fondo tabata comiendo su ultimo reservanan, resultado di un suma mas halto di pago di pension, compara cu loke tabata drenta na prima. Den e Dialogo Social instala pa gobierno, esaki tabata un di e temanan central den e prome ronda. A instala un comision cu a produci un prome rapport den cual a mustra riba e necesidad di aumento di entrada y trata na frena e aumento di gasto.

E tempo ey a propone pa aumenta e edad di pension primeramente pa 62 aña, pero cu e pensamento cu a lo largo 65 aña lo bira inevitabel. A propone pa introduci tambe un flexpensioen pa esunnan cu boluntariamente ta tuma nan pension mas laat, na un suma mas halto. Gobierno a cherry pick den e rapport y a institui un flexpensioen cu no a surti efecto. Edad a keda na 60 aña y e gastonan di AOV a consumi e ultimo reservanan. Den e situacion aki, na 2013 gobierno a mira su mes obliga pa trece e asunto den dialogo atrobe. E urgencia pa yega na un solucion mas definitivo pa e fondo di AOV a bira mientras tanto hopi mas grandi. Calculacionnan haci pa SVB, y comparti cu otro expertonan di banda di sindicato, gremio empresarial y gobierno, tabata indica cu yega na solamente 62 aña, na e nivel di prima di e momento ey, lo no a soluciona e problema. Aumento di prima cu 2%, aumento di e limite di salario te na Afl. 85.000 pa cobra prima, y aumento di edad gradualmente te 65 aña tabata mustra e opcion mas adecua, pa por garantisa cu e fondo lo bira saludabel atrobe. E sindicatonan no por a bay di acuerdo, e gremionan empresarial si tabata di acuerdo, y gobierno na november 2013 a haya su mes obliga pa hiba e presupuesto parlamento pa aprobacion, sin un acuerdo tripartiet. Presion pisa di Hulanda y di Fondo Monetario Internacional segun fuentenan bon informa a hunga un papel importante den esaki.

Nos ta algun aña mas leu, y di loke te awor SVB a duna di conoce na medionan di comunicacion por destila cu por lo pronto e fondo por wordo salba atrobe. Mientras tanto, e edad pa haya pension ta yegando na 62 aña, na caminda pa yega 65 aña na 2024, segun e schedule di seis luna di aumento di edad pa cada aña.

Mientras tanto, a introduci tambe un seguro di pension obligatorio pa sector priva, cu e idea pa crea un segundo forma di entrada pa hende pensionado cu ta traha den sector priva. E fondo conoce un minimo di prima di 3% pa empleado y 3% pa dunado di trabao. E fondo sin duda algun ta un beneficio a largo plaso pa e trahado, pero naturalmente ta significa un sacrificio den e añanan prome cu yega na edad di pension. Hunto cu e 2% di aumento di prima di AOV, en total a saca bastante placa for di entrada disponibel di e empleado den sector priva. Y hustamente na un momento cu economia no ta creciendo tanto, y hasta a cay atras. Un problema cu ainda no a haya solucion ta cu no tin supervision gubernamental riba cumplimento di e empresanan den sector priva cu e ley di pension aki. Sigur den e sectornan vulnerabel manera construccion, cu hopi empleado cu no tin un contracto di trabao regular, e miedo ta cu tin bastante incumplimento. Esun cu ta encarga cu esaki ta e ministro encarga cu financia, pero hasta la fecha e no a yega di toca e tema aki. Ta bira tempo si…

Un problema cu no a keda resolvi den e areglo pa hiba edad di pension na 65 aña, ta un areglo flex pa bay cu pension mas tempran, semper cu un rebaho riba e suma mensual riba cual tin derecho. Esaki por ta un alivio pa esunnan cu, sigur den cierto profesion, no ta fisicamente capaz pa warda te 65 aña pa bay cu pension. Esaki ta un areglo cu lo no tin efecto financiero riba e fondo.

Finalmente nos por conclui cu e problema grandi di kiebra di e fondo di pension a keda evita. Cu esey politicamente no ta conveni tur hende: ‘que sea así’. Nos ta scucha tambe opinion cu ta posibel pa no yega na 65, pero para na 62 aña y no sigui aumenta edad. Esey ta factibel, pero no sin sacrificio: e pensionado ta bay cobra menos, o nos ta bay paga mas prima. Den e mundo aki, no tin nada pornada.