Den nos edicion di ayera tabatin un noticia tocante e aumento di e porcentahe di pacient cu vacuna, cu ta termina na hospital. E cifranan ta papia pa nan mes y ta motibo di preocupacion. Pero corectamente e articulo ta menciona tambe e relacion aparente cu condicion di salud general di e pacientnan aki, unda sobrepeso y obesidad, y como consecuencia cierto enfermedad cronico, ta hunga un papel negativo y grandi.

Di biaha bo ta haya cu hende cu ta en principio contra vacunacion, ta cuminza comenta cu “bo ta mira, e cos ey no ta yuda…!” Y ta usa esaki segun nan conveniencia den nan campaña contra vacunacion. Ta cual birada den caminda nan a hera, pa termina den mondi di malinterpretacion di hecho y ciencia asina? Loke Hospital a comunica ta cu di casi cero porciento, awor e grupo di pacient vacuna a subi te 22%, un tendencia pa tene na cuenta. Sin embargo, ta keda e hecho cu mas di tres cuarto di e pacientnan ta persona no vacuna…

Ademas cu aki no ta e debate tocante kico ta mihor: vacuna o no vacuna, ta loke ta e tema, y cu razon. E problema grandi semper ta e condicion di salud di e persona cu ta haya Covid y ta bira asina grave cu e mester di ayudo medico specializa. E condicion ey pa gran parti ta determina pa otro problema di salud cronico di cual e persona tabata sufri caba. Tin di e precondicionnan aki cu ta relaciona cu enfermedad cronico cu no tin nada di haci cu sobrepeso o obesidad. Si un hende tin asthma desde infancia, o un defecto cardiaco hereditario, esey ta duna extra riesgo si e haya Covid, pero no tin nada cu e persona por a haci pa remedia esaki.

Otro ta ora nos ta papia di e parti grandi di pacient, cu tin un enfermedad cronico cu tin cierto relacion cu nan estilo di bida, cu ta conduci na problema di salud cronico, nos no ta papiando di vacunacion si of no. E problemanan di salud, sea causa pa factor hereditario, o causa pa entre otro sobrepeso y obesidad, ta presente den ambos grupo. Y e datonan di mayoria di pais ta indica cu ta e personanan, cu tin precondicion menos faborable, tin mas probabilidad di mester recuri na un hospital, ora nan contagia di Covid.

Awor un rato back na e debate pro o contra vacuna. Ningun persona cu dos placa di tino lo bisa cu un vacuna ta un solucion milagroso, cu ta duna proteccion perfecto. Ta pesey tambe ta papia di porcentahe di probabilidad di proteccion. Y no lubida cu aki nos ta papiando estadistica. E probabilidad indica ta algo cu ta di anticipa ora ta papia di cantidad grabdi di hende, unda por detecta e tendencia; e no tin nada di haci cu caso individual. Pa e persona individual ta keda cu sea bo ta hay’e o bo no ta hay’e. Ey tin algo cu ta den bo mes man si, y esey ta con bon bo ta tuma precaucion pa no bin den contacto cu e virus. En todo caso, si bo haya e virus toch, sea cu vacuna o no, bo condicion fisico, manera den tur caso medico, ta un factor importante. E ta yuda bo di ta un di esnan cu no mester bay hospital, mucho menos ICU, y mucho menos…

Y, pa no lubida e parti importante aki: mayoria di hende cu keda contagia cu Covid, nunca ta yega hospital y sigur no na e otro etapanan indesea. Entre nan tin hende vacuna, y hende no vacuna. Y entre e hendenan no vacuna tin hende tambe cu no ta ni participa na e discusion ferviente di pro o contra vacunacion, pero no por vacuna mes pa nan condicion extraordinario di salud. Es decir, no por conta nan den e campo di contra vacunacion. Sin embargo, pa nan tambe ta keda e riesgo cu nan por contagia cu e virus, unda nan precondicion di salud, pa cual nan no por a vacuna, ta pone nan den un situacion dificil. Cuida bo mes, ta e unico opcion.

Awor e asunto di sobrepeso/obesidad: esaki tambe ta un asunto di estadistica. Sigur cu tin un persona cu ta core bisa: “pero ami conoce un hende gordo cu a haya Covid, pero no a bira grave”. Nos lo ta contento pa e persona ey, pero ta trata di e tendencianan di cifranan grandi. Sobrepeso y/o obesidad ta contribui na e total di factor cu ta determina e situacion di salud. Mescos cu humamento tin influencia pero no ta conduci automaticamente na cancer di pulmon. Sin embargo, nos ta un di e paisnan na mundo mas afecta pa un grado halto di sobrepeso/obesidad, cu tin un efecto grandi riba e presencia di enfermedad relaciona cu esey, specificamente cancer, problema cardiaco y diabetes…

Y, nos ta bisa tur esaki pa culpa esnan cu ta den e situacion aki? No, ta mas importante cuminza traha riba remedia e situacion en general, pero cu ta requeri si cu e individuo mester haci algo tambe: ta e so por cambia su estilo di bida. Vacuna o no vacuna, ta escogencia personal. Pero ta keda un hecho estadistico: cu vacuna, y un bon salud, bo probabilidad pa termina den hospital ta mas chikito. Of esaki tambe ta ‘fake news’?