Monique Giel Labad, Verpleegkunde Tiener Consulent di Wit Gele Kruis, a duna splicacion tocante e situacion di hoben cu ta crece den maltrato of abuso y cuanto caso registra di violacion tin. Segun Giel Labad, e cifra di Wit Gele Kruis na 2018 tabatin 72 mama hoben cu a haya yiu. Nan ta contento cu e cifra no ta mucho halto, sinembargo ta alarmante pa nan e situacion cu nan haya nan aden.

Entre e casonan aki tin situacion cu ta resultado di abuso sexual, y tin algun cu ta tene relacion iresponsabel. Segun e cifranan di 2018, den caso di embaraso hubenil, 60% cu ta sali na estado a wordo abusa ora nan tabata jong caba, esta ora nan tabata mucha, cu despues ora nan ta adolescente nan no sa tocante cuida nan mes y ta sali na estado.

El a menciona cu den caso di muchanan di edad 6 pa 10 aña, nan tabata conoce abuso y tene relacion forsa prome cu tin relacion normal. Caso cu pasa den abuso sexual ta muchanan cu ta sali na estado cu 13,14, 15 y a wordo abusa cu 6 pa 10 aña, pero ora nan drenta pubertad, nan ta topa cu mucha homber y cuminsa tin relacion cu permiso.

Pa motibo cu ainda nan ta trauma di abuso, pasobra nan ta ripara di e abuso ora nan bira mas grandi, ‘nan ta mira cu no ta algo normal’, e hoben ta cay den depresion y stress. Cu ta ocasiona cu e prome cu pasa su dilanti y dun’e atencion, e ta cay p’e anto e momento ey e acto sexual ta tuma luga.

Nan no ta purba di conoce e persona prome, pa nan wak ki ta su pasado. Wak si e tabatin pareha prome cune. “Awendia e ta bay cu manera bo conoce, tin un presion pa tene relacion sexual. Si bo no haci’e, e ora bo ta laf of gay, anto e pensamento ey tin cu cambia.”

Ademas frecuentemente relacion sexual ta tuma luga bou influencia di droga of alcohol, y asina hopi malesa ta ser transmiti sexualmente, pasobra no tur por ripara mesora sino cu ta aparece despues.

Locual ta mas preocupante no ta e parti cantidad, pero e situacion cu ta den dje. E ta aumenta pa e bida social cu tin. Den embaraso no, pero den e sistema di abuso. Ora haya un mucha cu situacion di maltrato, abuso, droga anto e ta crece cune, e ta wak esaki como normal, e ta kere bida ta asina.

Giel Labad ta splica cu ora bo wak un mucha muhe of homber maltrata otro severo, e ta bon pa wak nan historia, pasobra mayoria tambe ta pasa den situacion asina. “Tur cos ta depende con nan lanta den nan cas.”

Tin caso unda cu tata ta manda e yiu pa bay horta y pidi placa pa asina e cumpra droga. Pa e yiu esaki ta bira normal, ora e bira grandi e ta haci mescos. “Esey ta algo cu nos ta wak hopi. Esun cu lanta y no ta haya guia. E ora despues e lo bay mustra den su comportacion. E fundeshi ta importante, anto si ta nace y crece cune, esey ta resultado ora e ta un adolescente.”

For di e momento cu un mucha ta baby, ‘e por capta tur cos’. Pa es motibo nan ta bisa cu ta pone enfasis riba mayornan pa pone atencion, si tin un problema cu nan yiu, pa nan purba soluciona e problema na tempo, sin cu mester tin maltrato of gritamento.

Pa motibo cu e gritamento tambe por tin efecto riba e mucha. Esaki ta mira bek ora nan papia cu e mucha, anto bay mas profundo den e problema pa asina wak y por refiri’e na un instancia prome cu yega pubertad anto e por bay robes.

A puntra Giel Labad si tin caso di incesto cu ta resulta den embaraso. E ta bisa cu si tin caso, pero den caso asina nan ta tuma otro decision pa locual ta trata e embaraso den famia.

Wit Gele Kruis ta bisa cu e cifra preocupante cu nan tin, e aña escolar aki e vision ta pa ataca e enemigo. “Di mi parti lo sigui duna charla, unda ta pone e caso dilanti y laga e mucha mes soluciona e problema. Tambe por trece dilanti un mama hoben pa nan por conta nan storia y e muchanan por haci pregunta con e bida ta, con e ta mama hoben y cu e no ta facil.”

Un mensahe pa mayornan cu no kier pa nan yiu wordo abusa of ta sexualmente activo di trempan cu por cay na estado? E ta bisa pa mayornan acerca e mucha ora nan drenta den nan pubertad, prome cu menstruacion, pa papia hunto cu e mucha.

E ta bisa cu nan mayor por duna splicacion di parti di ciclo di menstruacion. E ta compronde cu tin mayornan por tin dificultad cu esey, pero tambe por splica e consecuencia di tene relacion y duna ehempel di e practica.

Mayornan mucho biaha ta acerca na instancia pa busca conseho. “Tin varios instancia y nos ta trahando bon y wak cada instancia y kico nan tin den practica. Mucha ta keda mucha, y den nan crecemento ta bay rebeldia. Semper lo tin e peer pressure na scol ora nan bay un scol secundario, esey ta hunga rol grandi.”

Tambe e ta bisa cu ora mayornan wak cu nan yiu tin amistad nobo, pa nan wak ken nan ta of ki intencion nan tin. Pa nan papia cu nan yiu y tin un bon relacion. Tin e confiansa pa nan por conta tur cos, si no por, tambe tin instancia por yuda cune, segun Giel Labad.

Giel Labad ta bisa cu tin algun peticion pa duna charla. E ta conseha pa scol por acerca na anochi informativo pa conta un tiki di situacion y ricibi tip con pa trata cierto situacion. “Tur instancia ta haya rapport pa mira con e situacion ta. Nan ta señala y trece e conclusion y di eynan con ta sigui cua ta esun mas agresivo pa trece solucion.”