Aruba ta un isla chikito, pero tin scolnan den districtonan cu ta confronta mas reto cu otro.

Particularmente scolnan na San Nicolas cu no solamente mester sirbi muchanan di e area, pero pa ultimo tempo, ta mira fluho di muchanan for di Noord, pa motibo di falta di espacio den nan bario. Y e retonan aki ta pone presion adicional riba docentenan cu mas y mas ta bira malo pa motibo di e trabao.

E investigacion ‘Calidad di Bida di Hobennan Arubiano, un estudio piloto di e diferente rutanan pa salud y bienestar, y comportacion riscante di muchanan edad 10 pa 13 den contexto di scol,’ a permiti e investigadonan dr. Paula Kibbelaar di IPA, hunto cu dr. Anne-Marie Slotboom di Universidad Liber di Amsterdam y Prof. Dr. Jan Hendriks di Universidad Liber di Amsterdam y Universidad di Amsterdam, haya un miho impresion di kico ta afecta e progreso escolar di muchanan na Aruba. E investigacion, un Youth Monitor, ta uno piloto, pero a saca hopi informacion afo cu ta rekeri atencion di inmediato pa asina permiti muchanan haya e miho oportunidad pa un desaroyo completo y saludabel. Pasobra sin e condicionnan debido, e peliger ta grandi cu mas y mas mucha ta bandona scol sin caba of ta haya nan mes den problema despues. Y e investigacion a mustra cu situacion di cas, idioma, salud, tur ta aspectonan cu ta influencia e carera escolar futuro di e mucha.

Idioma

Un di e puntonan cu ta bin dilanti den e investigacion ta cu idioma ta un di e aspectonan crucial cu muchanan ta confronta na scol. E investigadonan a traha un encuesta cu a bay pa 900 alumno rond Aruba pero tambe a entrevista docentenan riba e tema. “E ta keda un reto pa e siguiente decada, unda ta keda sinti efecto di e multiculturalismo di Aruba, of e efecto ainda di colonialismo. E docentenan of gerentenan di scolnan a indica cu idioma ta un problema grandi. E grado ta varia, y ta depende di ki districto y cua scol y tambe e condicion social di e mayornan, pues e situacion di cas ta bolbe bin dilanti,” Dr. Kibbelaar a ilustra.

Riba su mes, encuestadonan no a considera idioma como e problema. E ta mas bien con na cas ta anda cu idioma. Tin scol, docente a indica cu tin muchanan di tur idioma na scol, of cu tin algun mayor tin un vision riba idioma. Algun mayor kier por ehempel pa nan yiunan por domina Hulandes of Papiamento. “Esey a mustra atrobe cu e situacion di cas ta importante pa e exito di muchanan, segun e docentenan na nos,” Kibbelaar a splica.

Scolnan y ‘burnout’ memey di docente

E investigacion a tuma na 11 scol, incluso un SPO. E scolnan tabata den e districtonan di San Nicolas, Noord, Oranjestad, Dakota y Santa Cruz. Motibo pakico a inclui SPO ta pasobra DPS a haci peticion pa esaki ya cu ta mira con alumnonan ta cay afo structuralmente. Es mas docentenan di SPO a bisa e investigadonan cu e problemanan di e alumnonan aki ta mas bien di generacion. Hopi di e muchanan aki ta bin di mayornan cu tambe a bay e scol ey.

E scolnan na Oranjestad tin menos reto compara cu scolnan na San Nicolas of Dakota, segun Paula Kibbelaar. “Tin algun scol na San Nicolas, tanto di SKOA como DPS tin un grupo mucho grandi di docente cu ta sufri di ‘burn out’ esta cu banda di e problemanan di duna les, nan mester soluciona otro problema di e muchanan y cierto momento e trabao tabata bira demasiado pa nan, cu consecuencia cu nan ta bira malo. “Mi ta haya cu e porcentahe di ‘burn- out ta mucho halto,” Kibbelaar a observa.

Di otro banda, un scol na Santa Cruz tabata hopi homogenico, practicamente dirigi na e bario, unda welonan, mayornan a bay e mesun scol, y casi no tabatin influencia di migracion. “Na Noord, e tabata hopi moderno. Scolnan grandi, demografia grandi. Pero tin un presion demografico grandi riba e scolnan, particularmente scolnan Washington y Kudawecha. E investigacion a ilustra cu tin un perspectiva diferente compara cu un Colegio Hilario Angela y of Filomena na San Nicolas,” e investigado di IPA a mustra. Na Fatima College, den Dakota tabatin e problemanan similar cu esunnan na San Nicolas.

Diferencia social-cultural

E docentenan ta esnan cu a indica cu e situacionnan na cas di e muchanan aki, ta similar cu algun otro scol. Na San Nicolas por bisa cu e situacion na cas hopi biaha tabata di un mayor, y concretamente e ta nifica un mama su so, of cu ta haya sosten di bisiña, welo of rumannan. E districto aki tin un influencia grandi di migracion. Incluso local. Pasobra tin mucha di Noord cu mester bay scol na San Nicolas. “E situacion di San Nicolas ta yamativo, pasobra hopi hende ta bay for di San Nicolas pa motibo di desaroyo economico. Y pasobra Noord ta asina druk, ta manda muchanan pa scolnan na San Nicolas. Esey ta algo cu ta destabilisante. Y ta ripara cu hopi migrante ta manda nan yiunan na e scolnan aki.”

E realidad aki ta pone cu docentenan ta nota e diferencianan cultural, por ehempel con mayornan di otro isla den Caribe ta lanta nan yiunan. E disciplina memey di e comunidad Haitiano, por ehempel, ta hopi mas fisico, cu ya no ta aceptabel na Aruba. “Consecuentemente e muchanan aki ta sea hala nan mes atras di e resto of ta bira hopi druk. Pa e docentenan e ta dificil tambe pa drenta den contacto cu mayornan cu ta biba leu of no por comunica cu nan. Ta mira desaroyo similar memey di famianan Jamaiquino of hasta Chines.”

San Nicolas

Segun dr. Kibbelaar, e desaroyo aki ta ilustra e retonan di docentenan pa por tin contacto cu mayornan, pa stimula nan participacion ora cu e mucha no ta funciona of participa bon den klas y ta hala atras. “E problemanan aki ta bisto na San Nicolas, particularmente na Filomena, unda a inverti den instrumento pa atende cu e puntonan aki.” Na Dakota, pa motibo cu e ta un scol di bario, tin control for di e bisiñanan riba cierto procesonan, pero e reto ta mas bien e capacidad financiero di e bario y e famianan.

Na Noord e retonan ta diferente atrobe. “Scolnan manera Mon Plaisir, Prinses Amalia y Prinses Beatrix tin otro experiencia pa motibo di e condicion social y nivel di desaroyo di mayornan. E scolnan ey tambe ta multicultural, pero Hulandes como idioma ta dominante, aunke cu ta acepta y hasta promove Papiamento.”

Scolnan como centro di observacionnan social

Segun dr. Paula Kibbelaar, e dilema di hopi scol ta cu nan tin cu asumi e papel social, di cuidado di mucha. “Nos mester realisa cu enseñansa ta completamente mara na e contexto social economico bao cua nan mester opera, e bario, e situacion di famia. E ta mas importante awor cu nos sa kico por pasa na cas.” E realidad ta cu practicamente docentenan ta haya un responsabilidad social, banda di duna les, pero no por spera di nan cu nan por nan so.

“Como docente di IPA, mi no por spera cu un maestro of maestra tambe tin cu educa e mucha. Locual si e ta, ta un agente social, cu e ta consciente di e contexto social for di cua e mucha mester siña of presta. Pues si nos kier pa Aruba yega na un sociedad duradero, cu calidad di bida y ciudadanonan consciente, nos mester sa cua ta e rekisitonan pa un mucha por desaroya su mes.”

Scol mester duna man

Y di e forma ey mester wak cua ta e trapinan of pilarnan social cu tin. No por separa di e realidad cu “hopi mayor no tin e capacidad pa guia e educacion di tal manera cu e mucha por desaroya su capacidad maximo. E scol mester duna un man, obviamente. Directivanan di scol ta bisa claramente cu si e situacion di famia, na cas, no ta bon, cu e posibilidad ta grandi pa risico cu e mucha no ta bira contento y feliz.”

Y kico ta felicidad ta depende con ta defini, cu locual kier logra cu e monitor. Y esey ta bolbe na e bida digno, esta calidad di bida. “Nos kier sa esey, como instituto, con por duna mas atencion na e realidad aki. No necesariamente na e cantidad di drop outs, e problema di idioma y otro. Tur ta importante pa muchanan ta contento. Pero a keda demostra cu e proyecto piloto aki cu e situacion na cas ta mas importante.”

Compromiso y dedicacion di docentenan

Pa Paula Kibbelaar, berdad el a haya un miho bista riba e condicionnan bao cua hopi mucha ta lantando na Aruba. Pero tambe el a haya hopi comprension pa e peso cu docentenan mester carga. “Docentenan ta comprometi y dedica. Pero ma ripara si, particularmente na San Nicolas, cu docentenan ta cansa. Y cansa pa colabora cu tipo di investigacionnan manera e Youth Monitor piloto pasobra nan ta puntra cu kico e lo yuda.”

Y e ta logico cu nan ta pensa asina pasobra nan mester bolbe duna mas tempo pero “ken ta yuda nan cu mas klassenassistent, cu trahado social, of placa pa computer of con pa drenta den contacto cu mayornan. Si mi lesa den nan chatgroup e esfuerso cu ta hinca pa purba drenta den contacto cu un mama, cu ta un adicto, of uno cu tin tres cuater trabao. Y tur esaki ta pre-covid. E investigacion ta di Mei 2019. Esakinan ta datonan pre-covid, mi no lo no kier sa con e ta awor. Si antes tabatin problema pa haya un software pa e sistemanan di computer, awor e storia lo ta diferente.”

Rol di IPA

Pa dr. Paula Kibbelaar, e investigacion a yud’e tambe reconoce con importante e rol ta di IPA como instituto di educacion, cu enseñansa ta fundeshi di comunidad y cu docentenan tin un tarea importante. “Si docentenan ta cansa, y scolnan no tin herment, of no tin tempo of espacio y muchanan ta mira cu no tin tempo pa nan, anto ya caba esey ta e comienso di e caida.”

P’esey mes e balor di un monitor di hubentud pa henter Aruba, segun dr. Kibbelaar.