Ministro encarga cu husticia a duna di conoce siman pasa cu nos ta na un nivel di 15.000 peticion pa residencia pa aña, di persona di otro nacionalidad cu kier bin biba aki, y tambe di esnan cu nacionalidad Hulandes no naci na Aruba. Hopi? Poco? E no ta mustra tanto si nos por corda cu un tempo nos tabata tramita mas di 20.000 peticion pa aña. Por bisa anto cu e momento di mayor crecemento economico a pasa caba, y cu nos ta yegando den awanan mas calmo? E realidad no ta algo asina simple y uniforme. Tras di esaki ta bay scondi un realidad hopi mas compleho cu poco biaha talvez nos ta realisa y cu tampoco ta bin dilanti asina hopi. P’esey, laga nos cuminsa cu un pregunta cu nos ta bay trata di contesta: con nos comunidad ta desaroyando, den sentido demografico, y si esaki ta loke nos ta desea? Algun cifra prome.

Na fin di 2018 Aruba tabatin 111.849 persona registra. E mesun aña Aruba tabatin 1.028 nacemento, y 717 persona cu a fayece. Un crecemento natural anto di alrededor di 300 persona. E ultimo añanan gradualmente e cantidad di nacemento a keda baha, di mas di 1400 un decada atras, cu e posibilidad cu esaki lo por bay baha te bao di mil nacemento pa aña. Preocupante? Depende con bo ta mir’e, pasobra nos poblacion ta sigui crece, aunke no via crecemento natural, y no na mesun ritmo tampoco. Kico ta tumando lugar anto?

Nos tin un fenomeno casi silencioso tumando lugar, cu ta visible den e cifranan di persona cu ta residencia tur aña y esnan cu ta bandona nos isla. Hasta den añanan cu e cifranan di residencia y salida no ta diferencia tanto, nos ta mira e mesun proceso ta sigui su caminda. Kico e ta? Den esnan cu ta drenta nos pais, y nos ta bolbe tuma 2018 como aña di referencia, e Hulandesnan naci na Aruba/otro islanan Hulandes ta forma mas o menos 24% di e total (3.145). E Hulandesnan naci na Hulanda ta forma un 16% di e total, mientras cu mas di mita (51,5%) ta di otro nacionalidad. Si nos compara e cifranan di salida, 2.690 a bay na 2018 pa otro pais. Di esakinan 1.320 tabata Hulandes naci na Aruba/otro islanan Hulandes, 602 Hulandes naci na Hulanda. Solamente 388 di e total (14,4%) ta di otro nacionalidad… E saldo di persona di otro nacionalidad cu ta aumenta nos poblacion na 2018 tabata 1.232, mas di 3 biaha e crecemento natural… Y esaki no ta un aña excepcional; nos ta mira cifranan comparable si nos analisa e ultimo decada, por ehemplo. Esaki ta ilustra con den un ritmo bastante rapido nos ta bay den direccion di un comunidad cu pa mayoria lo ta consisti di persona no naci na Aruba.

Awor, nos ta trece esaki dilanti pa crea pensamento negativo tocante e entrada fuerte aki di persona di otro nacionalidad? Nos ta trece esaki dilanti pasobra nos ta kere cu mester para o reverti e proceso aki? No, como medio di comunicacion nos kier mustra cu ta importante pa nos ta consciente den ki tipo di sociedad nos ta bibando y kico e sociedad aki lo ta mañan. Un punto cardinal di henter e asunto aki ta cu nos ta papiando di un situacion, pa cual a crea un base hopi aña pasa, cu a genera tanto economia cu nos no por a funciona sin un fluho considerable di forsa laboral di exterior. Y ta esaki loke e cifranan aki ta ilustra: nos a crece cu mas di 20.000 habitante den ultimo dos decada, mientras un parti menor di esaki tabata e crecemento natural. E parti grandi tabata bin di exterior, esey ta e realidad cu nos mes a crea.

Awor, grita y yora no ta yuda, nos ta riba e trein aki caba y nos lo sigui den e rumbo aki, a menos cu bin un caida asina desastroso di nos economia, cu nos no ta kere cu tin hende cu lo desea esey. E pregunta grandi ta, si manera a haci den e ultimo 20 aña, unda a maneha nos pais a base di un actitud di ‘laga e cos ey bin pa nos, nos ta deal cune manera cu e ta’, nos ta sigui asina ‘matter of fact’ tambe, simplemente incorporando tur loke yega na nos porta, sin ningun politico ni maneho, ni di demografia, ni pa loke ta vivienda, educacion, etc. Ta bira tempo pa nos, y nos mandatarionan cu ta maneha e pais aki na nos nomber, cuminsa comprende cu maneho di permiso, con cu bo bir’e, no ta e comienso di henter e asunto, sino simplemente e resultado di un economia sin planificacion, cu tin como tres decada caba ta funciona como un ‘vacuum cleaner’ enorme, cu ta atrae forsa laboral di exterior.

Mientras tanto, nos gobernantenan ta pretende di ta regula e fluho aki, imponiendo regla, cu niun hende ta controla, contal cu ta crea e imagen cu nan ‘ta bezig’. Nos ta awor na 112.000 habitante registra, en realidad nos ta hopi mas, pero ningun hende por bisa si nos kier ta na 130.000 0 140.000 aki 10 aña. Esey yama planificacion, un tereno desconoci na Aruba.