Ayera mainta den Parlamento di Aruba a tuma luga e reunion publico pa trata e cambionan den e codigo penal, cambionan pa reforsa e lucha contra terorismo y aumenta e castigo pa delito di labamento di placa y traficacion di hende. Minister di Husticia y Asuntonan Social, Rocco Tjon, a contesta pregunta di algun parlamentario y a duna splicacion ariba e diferente aspectonan di e ley aki.

E ley aki, Tjon a splica, ta basa riba e Nederlandse Wet Strafbaarstelling Financiering van Terorisme (Ley di Financiamento di Terorismo Proposicion Criminal Hulandes) y Wet Versterking Strafrechtelijke Aanpak van Terrorisme (Ley pa Fortalece e Enfoke di Derecho Penal di Terorismo)

Aruba ta miembro di FATF y como tal, el a remarca, tin e obligacion di cumpli cu recomendacion di FATF. Aruba ta wordo evalua regularmente riba su combatimento contra labamento di placa y financiamento di terorismo y den e ‘mutual evaluation repport’ ta constata kico ta e cambionan cu mester tuma luga.

Minister Tjon a sigui splica cu recientemente Aruba a pasa den un proceso di audit y segun el a indica el sali hopi bon for di esaki, locual kiermen cu Aruba a cumpli cu e recomendacionnan y cu e cambionan cu ta propone den e ley ta reforsa esaki un poco mas.

E meta di e ley ta pa cumpli cu desaroyonan internacional, cumpli cu e recomendacionnan di FATF y tambe enbes di un penalisacion, ta scoge pa introduci criminalisacion autonomo, esaki riba proposicion di expertonan.

Un punto hopi importante cu e mandatario a subraya ta cu e ta atende tambe cu un sentencia di tribunal supremo pa loke ta trata e parti di labamento di placa na unda cu e tribunal supremo a indica cu cierto parti di e proceso di labamento di placa no necesariamente ta castigabel.

Cu e cambionan proponi den e codigo penal, Tjon ta accentua, ta introduci castigo pa full e proceso di labamento di placa y tambe ta aumenta castigo pa loke ta trata traficacion di persona y e parti di labamento di placa.

“Cambionan di ley sumamente importante pa di e forma ey por sigui fortifica nos sistema y percura pa seguridad di pais Aruba riba e diferente terenonan aki,” e mandatario a expresa.

Pa loke ta e contestanan di parti di parlamentarionan, primeramente Minister Tjon a contesta pregunta di parlamentario Arthur Dowers cu tabata dirigi ariba cuanto caso Aruba a wordo constata cune specificamente pa loke ta financiamento di terorismo.

E Minister di Husticia a splica cu no tin ningun caso pa loke ta trata e aspecto aki specificamente. El a sigui indica cu tin un National Risk Assessment cu a wordo realisa specificamente riba financiamento di terorismo y segun el a bisa, Aruba a sali bon for di esaki y cu e evaluacion ta indica cu e riesgo di esaki ta hopi abou na Aruba, locual a wordo confirma den e evaluacion cu a wordo haci door di FATF ultimo.

Dirigiendo su mes na e preguntanan di parlamentario Marisol Lopez-Tromp, riba e pregunta tocante e diferencianan di e criterio segun FATF, el a indica cu esaki no ta diferencia. El a agrega cu semper tin partinan hopi chikito cu tin diferencia den dje, pero den liñanan grandi practicamente e recomendacionnan di FATF ta wordo tuma por completo.

Ariba e pregunta con leu e cambionan lo ta compara cu otro paisnan den reino y ta aplica e principio di concordancia, Minister Tjon a splica cu esaki ta varia pa pais ya cu tur pais ta traha riba un otro tempo, tin otro prioridadnan tambe y como tal Aruba ya caba a haya su evaluacion y tin otro paisnan cu no a haya nan evaluacion ainda.

Como ehempel el a splica cu riba e implementacion di e codigo penal, Aruba ta hopi mas leu cu e demas paisnan caminda Aruba tin nan plannan caba con ta bay ehecuta esaki y segun e minister e meta ta pa keda cla cu esaki e aña aki tambe.

Tocante e principio di concordancia, el a remarca cu nan ta lucha pa e igualdad mas tanto posibel y esey tambe a tene cuenta cune pa loke ta trata esaki.

Ariba e pregunta tocante e concepto di crimen terorista, Minister Tjon a contesta cu den e rapport ta splica ariba esaki ampliamente y el a agrega cu ta imposibel pa presenta un lista di kico ta e delitonan cu lo cay bao di dje. “E tin di haber cu e obhetivo y na final di dia semper un hues lo dicta riba esaki si en berdad por papia di un crimen terorista si of no,” el a señala.

Pa loke ta e gastonan cu e ley aki ta trece cune, el a menciona cu esaki tambe tin un splicacion amplio den e rapport riba pagina 21 y 22. El a añadi cu ta dificil pa indica kico e gastonan aki ta, pero cu si ta bay tin gastonan cu ta bay aumenta, pero na mesun momento tin implicacion pa gastonan cu lo baha tambe y mas cu claro den presupuesto mester tene cuenta cu e gastonan aki.

“Pa aworaki, manera cu a wordo treci pa dilanti ta imposibel pa bo indica specificamente cuanto gasto ta mara na esaki,” el a enfatisa.

Den extension di esaki, Minister Tjon a indica cu a trece diferente remarke pa dilanti, pero tambe pregunta ariba si mester cambionan di ley pa loke ta atencion contra proteccion di infrastructura vital, con esaki lo wordo cubri, con por preveni esaki y a toca tambe e parti di crimen cibernetico.

E ley aki, el a splica, ta bolbe prepara e parti di trabounan automatisa, pero tambe e destruccion y daño di esaki. Kiermen e ta sigui reforsa e leynan cu tin na luga pa esaki caba.

Den e parti di gastonan, pa loke ta e parti di crimennan cibernetico, el a afirma cu en berdad e ta hopi costoso pa mehora e seguridad cibernetico, pero p’esey nan ta trata na tene cuenta cu e aspecto aki riba diferente angulo y pa contesta mes ora si tin suficiente atencion pa esaki, el a sigura cu si.

Tjon a indica cu tin diferente plataforma cu a wordo forma specialemnte pa atende cu e tematica aki y pa hunta e expertesio cu tin na e isla den e area aki. El a menicona como ehempel e comision ISAC VITAL cu ta un colaboracion entre sector publico, sector semi publico y sector priva na unda tin convenionan sera pa ora cu tin un atake, por actua riba esaki inmediatamente y tin un expertisio hunto tambe.

Parlamentario Alvin Molina a pidi e Minister di Husticia pa elabora riba menasa creciente y complehidad pa loke ta trata terorismo. El a referi un biaha mas na e National Risk Assessment cu a wordo realisa y tocante e parti di financiamento di terorismo, e puntuacion pa Aruba tabata hopi abou.

El a remarca cu loke nan ta trata di bisa ta cu e complehidad, e parti di financiamento di terorismo ta un crimen hopi hancho y pesey e tin diferente forma cu e ta asumi. Tin atakenan conoci tradicionalmente, pero tambe tin atakenan cibernetico di e aspecto aki. “E ta un punto hopi compleho cu ta keda tin nos atencion y pesey mes nos mester prepara nos resilencia y pesey legislacion y inversion den tecnologia, y tambe e factor humano, ta hopi importante ora ta trata e parti aki,” el a agrega,

Riba e pregunta con ta preparando e diferente departamentonan, Minister Tjon a señala cu nan ta preparando e departamentonan for di diferente aspecto hopi importante. El a enfatisa cu e tereno di informacion y inteligencia tin un rol sumamente importante tanto den colaboracionnan internacional como tambe den colaboracionnan local.

Pa loke ta e parti di intervension, el a splica cu tin colaboracion cu Hulanda y den e parti di educacion, e ekiponan di aresto lo sigui desaroya pa nan por actua mas lihe, pero tambe mas eficiente y mas eficas pa garantisa di e forma ey e seguridad no solamente e coleganan, pero tambe pa cada ciudadano na momento cu mester interveni, si esey ta e caso.