Minister di Husticia, Integracion, Transporte Publico y Energia, Arthur Dowers, a comparti un actualisacion importante tocante e proceso di reintegracion di personanan cu ta biba na Aruba sin documento. E mandatario a presenta cifra y a elabora tocante con e trayecto ta canando.

Minister Dowers a informa cu, te awor, un total di 20.979 peticion di permiso di trabou a ser registra pa e aña aki, un cifra cu ya ta pasa e total di 20 mil peticion cu a ser presenta durante e aña pasa. Segun e mandatario, e aumento ta refleha un interes mas grandi den e proceso di regularisacion y e esfuerso di diferente instancia pa duna mas claridad y acceso na informacion.

Den cuadro di e programa di reintegracion, mas o menos cinco mil persona cu anteriormente tabata indocumenta ya a logra drenta e trayecto pa haya un permiso di trabou y un estadia legal den pais. Minister Dowers a indica cu e cantidad di persona cu ta participa den e programa ta mustra cu tin un grupo cu tin deseo di regularisa nan situacion y forma parte di e sistema legal.

Di otro banda tin esnan cu tin un tempo largo como indocumentado na Aruba cu no ta haci uso di e oportunidad pa motibo cu nan no por a haya dunador di trabou na comienso, pero aworaki tin e posbilidad pa haci uso di un peticion sin cu e persona tin un dunador di trabou.

Minister Dowers a enfatisa cu e oportunidad pa personanan indocumenta regularisa nan situacion ta disponibel te fin di aña solamente. Despues di esey, no lo tin ningun posibilidad pa aplica of haya dispensacion.

“Ta haci un yamado na tur persona cu ta trahando na pais Aruba na e momentonan aki di forma iregular of si tin un persona cu ta sin permiso, pa haci uso di e oportunidad aki. ” e minister a bisa.

Na e momento di e actualisacion, 859 persona sin dunador di trabou a registra pa e proceso di permiso di un aña, pero solamente 395 a cumpli cu tur rekisito pa un peticion di permiso. “Tin dos luna mas pa aplica, pero mi kier insisti: no warda te ultimo momento,”el a enfatisa.

Minister Dowers a reconoce cu, den principio, tabatin persona cu tabata critico riba e proceso. Segun e mandatario, hopi di nan ta personanan cu a traha hopi aña den mercado laboral sin permiso y a crea un sistema paralelo den sociedad. El a splica cu tin hende cu a custumbra traha ilegalmente y logra gana suficiente placa pa mantene nan famia. Pero el a remarca cu aworaki ta e momento pa sali di esey y drenta un trayecto regular.

El a menciona cu den e comunidad tabatin situacionnan cu por ser considera preocupante, como por ehempel, e aparicion di un ‘underground banking system’, caminda persona ta fia placa na otro indocumenta, ta cobra interes halto, y hasta ta termina den corte pa resolve disputa.

Minister Dowers a menciona cu tambe tin un grupo di persona cu ta competi di forma inhusto. El a splica cu e grupo di persona aki ta traha na diferente sector, por ehempel construccion, cu ta emplea indocumentadonan y por hasta traha 20 cas, sin paga belasting ni contribui na desaroyo di e pais.

E mandatario a enfatisa cu e regularisacion ta beneficioso pa tur banda: pa trahado, pa dunador di trabou y pa e pais. “Tin tambe un grupo di hende cu ta bisa cu nan ta kinan pero no tin ningun proteccion, no tin seguro ni cuido medico. Aworaki si bo drenta e trayecto legal bo ta contribui un dado momento y e problema ey ta parcialmente soluciona,” el a agrega.

Minister Dowers a referi tambe na un grupo vulnerabel, esta mucha y famia cu ta biba na e isla, pero ta keda indocumenta. El a indica cu aunke e muchanan drenta e sistema di educacion, nan no por drenta e sistema di cuido y asina ta mira tambe cu muchanan ta crece sin e proteccion suficiente y cu risiconan hopi grandi.

Na mesun momento el adverti cu despues cu e periodo di reintegracion caba, e sistema di control lo bira mas estricto. El a enfatisa cu lo tin mas atencion no solamente pa personanan cu ta keda ilegal, pero tambe pa e hendenan cu ta facilita of ta yuda nan pa traha ilegalmente.

E mandatario a aclaria cu e e trayecto di regularisacion no ta inclui persona cu a drenta e pais den forma clandestino y no por aplica e proceso normal, a menos cu nan sali y drenta den cuadro di e pardon general. El a remarca cu e pardon ta aplica pa esnan cu ta sali boluntariamente durante e periodo di e trayecto di regularisacion y no lo ricibi un prohibicion pa bolbe drenta. Alabes el a subraya cu e intencion no ta pa sali y bolbe drenta pa keda ilegal atrobe.

Pa loke ta personanan cu a ser deporta anteriormente, of cu a bandona e isla despues di un periodo largo como indocumenta, no ta ricibi dispensacion. Sinembargo, esnan cu a sali y ta aplicando den e periodo aki, por bolbe y drenta den un proceso di permiso legal pa 2026, si nan cumpli cu tur rekisito.

Contestando pregunta di miembro di prensa tocante e situacion na Censo na unda cu tin persona cu ya tin permiso, pero no a logra registra na Censo. Minister Dowers a splica cu gobierno ta den dialogo cu e team di Censo pa amplia e capacidad tecnico y humano. El a indica cu e demanda a crece, y no por a ser resolve di un dia pa otro, pero ta den dialogo pa busca un solucion.

Pa loke ta trata DIMAS, minister Dowers a menciona cu gobierno ta den dialogo cu DIMAS pa amplia e posibilidad di crea un servicio di atencion y informacion pa clientenan cu e meta pa amplia e acceso na informacion pa asina tur hende cu tin duda por haya respuesta claro y rapido.

El a indica cu un team di trahado ta actualmente activo den DIMAS, y nan ta duna un bon servicio. Aunke tin algun keho ta bin dilanti, cual el a sigura nan ta respeta y alabes ta analisa esaki y ta papia cu e director pa wak si ta trata di un asunto structural of un incidente isola.

Por ultimo minister Dowers a recorda tur persona indocumenta na e isla cu tin e deseo di drenta e mercado laboral y contribui na desaroyo di e pais, cu e e proceso di reintegracion ta caba na fin di december. Alabes el a indica cu esaki no ta nifica cu e persona mester haya su permiso prome cu 31 di december, e persona mester aplica cu 31 di december pa por drenta den e trayecto di flexibilisacion aki.