Gobernacion di Aruba ta keda mustra debilidad grandi den ehecucion eficiente y eficaz di e leynan cu ta keda aproba den parlamento y cu no ta haya seguidamente e recursonan, financiero y humano, pa ehecuta debidamente. Un ehemplo di esaki ta e fenomeno di e sector nobo cu a surgi den turismo, di e asina yamaShort Term Vacation Rental (STVR), o Airbnb, cu den poco tempo a bira un problema grandi di crecemento desordena, cu ta sclama pa medida gubernamental.
E preocupacion grandi y general cu ta existi pa motibo di e crecemento caotico aki ta bira mas grandi ainda, si despues di lesa e relato di Bon Dia Aruba di 23 di november, den cual ta aparece comentario di e departamento envolvi den maneho di tereno erfpacht (DIP). Cu no tin un supervision eficaz, riba cualkier aspecto di implementacion di e ley corespondiente di emision di erfpacht, ni di zonificacion (ROP), esey nos tabata sa caba. No tin personal adecua pa duna e tarea di supervision un contenido real, cu ta encera hopi mas aspecto cu e problema relativamente nobo aki. Pero for di e comentario duna pa e departamento por conclui cu no tin maneho na caminda tampoco. Ni siquiera por a scucha cu e departamento ta trahando riba cambio den ley pa atende e asunto urgente aki. Y conociendo e trayecto largo cu legislacion casi semper conoce, esey ta duna di comprende cu den e proximo par di aña lo no mira accion legal pa trece e fenomeno aki bao control. Pa complica e panorama mas ainda, ta logico cu atende e asunto ta requeri accion cu ta toca diferente ministerio. Sin embargo, esey ta implica cu no por haci nada? Cu mester cambia ley pa cuminza actua? Ki posibilidad tin realmente pa accion inmediato, a base di legislacion existente?
Por parce a primera vista un asunto di control di parti di e leynan menciona cu ta regula emision di erfpacht y di zonificaciony e debido supervision di regla di ley. Pero tin mas; mester atende e asunto tambe for di control di empresa, loke ta cay bao di e ley di emision di permiso di empresa, cu ta cay bao di ministerio di asunto economico; e ordenanza ‘Vestigingsverordening Bedrijven’. Departamento di asunto economico, comercio y industria ta responsable pa otorga permiso pa tur actividad economico na nos isla. Nos por imagina cu na e momento aki tin un gran cantidad di negoshi di e tipo aki cu ta operando sin un permiso y/o sin registracion como empresa. Pa splica e asunto aki bon, lo siguiente. Ta haci un diferencia grandi si ta trata di un persona di nacionalidad Hulandes, naci na Aruba, cu no mester un permiso pa opera un negoshi. Pero por lo demas tur persona, sea residencia na Aruba o den exterior, mester tin un permiso. Ademas tin un regla cu ta conta pa tur persona, stranhero o local: bo mester tin bo empresa registra den Registro Comercial na Camara di Comercio. Fuera di esey ta bin e obligacionnan pa cu departamento di Impuesto, Banco di Seguro Social, etc.Ta parce nos logico anto cu mester forma un ‘task force’ cu participacion di diferente departamento, cu por comparti informacion cu otro. Nos no ta bay den detaye aki tocante con pa set up esey debidamente, pero tin experiencia local pa cu esaki.
Esey no lo cubri tur problema cu tin; nos ta keda por ehemplo cu e personanan cu ta residencia den exterior y ta opera nan negoshi desde nan pais. Esey den cierto caso ta sucede den vivienda riba tereno erfpacht, den otro caso riba tereno priva. Esaki ta significa cu den cierto caso por actua pasobra ta viola regla di erfpacht, pero por trata tambe di violacion di regla di ROPv, pa actividad no permiti den cierto zona. Sin embargo, mientras ta warda riba cambio di ley pa prohibi/limita Airbnb for di exterior, ta posible pa cera un negoshi ora ta constata cu e ta opera sin registro na KvK y/o sin permiso.Aki gobernacion por tin un instrumento fuerte contra e empresario cu ta opera for di exterior. Unavez cu constata cu e empresa ta operando, por cera esaki y ta bira practicamente imposible pa haya un permiso pa opera; na nos parecer tin suficiente base legal pa nenga esaki. Nos ta consciente di e hecho cu via internet no ta posible pa detecta turnegoshi pero un cantidad considerable en todo caso. Si cuminza actua di e manera aki, ya esey ta kita e entusiasmo pa opera un Airbnb den un vivienda na Aruba, mientras ta warda riba e medidanan legal cu lo tuma mas tempo pa yega na vigor.Pues no ta mira pakico lo mester sinta man cruza mientras e daño na nos economia ta sigui tuma lugar, contra otro cu si ta registra y ta cuumpli cu nan obligacionnan legal, daño via vivienda cu no ta disponible pa hende local biba, mientras nos tin un escasez di vivienda espantoso. Ademas sin cu realmente ta mira esfuerzo gubernamental pa atende e problema aki, tumando na cuenta tambe cu atencion lo mester bay primeramente na crea condicion pa vivienda den e casco urbano di Playa y San Nicolas, envez di sigui sacrifica tereno scars den naturaleza.
Por ultimo, esaki: nos no lo ta e promer destinacion na mundo cu ta tuma medida pa limita e daño for di exterior; taplaca cu hende local, registra y controla, por gana cu Airbnb. Esey mester ta e meta y no ta imposible pa logra, envez di mester scucha lamenta so…



