Un tema cu nos a discuti den nos columnanan semanal ta robotica. Esaki ta e encarnacion fisico di e revolucion di Inteligencia Artificial (IA). E avancenan den e sector aki ta sumamente rapido y hopi menos abstracto cu IA digital. Den e columna aki nos lo menciona 3 ehempel visual cu ya caba ta presentando nan mes den dia di awe, for di robotnan general di China manera e T800, pa robot cu por yuda Brandweer, pa robotnan super sofistica cu por opera catarata.
E avancenan den e area aki ta pasando rapido y sin duda eventualmente lo cuminsa tin efectonan sumamente profundo pa sociedad en general, incluso di Aruba. Atrobe nos ta haci un apelacion urgente pa comunidad y politica prepara nan mes pa e cambionan fundamental cu esaki lo trece.
China su T800 & Walker S2
Den un video oficial riba China su canal CGTN, cu ta un medio di comunicacion di estado Chines, nos a nota un video impresionante di un robot pa uso general, den Ingles yama “Humanoid Robot”, yama T800. E robot ta wordo produci door di compania Chines, EngineAI. Te hasta por nota cu e robot en cuestion por haci ehercicionan acrobatico di “Kung Fu”, na un nivel sumamente impresionante. E tin un bateria suficiente potente pa por traha 4 pa 5 ora tra’i otro, y segun e reportahe den medio CGTN, e robot T800, por haci 80% di trabaonan humano, miho cu un ser humano. Un otro robot yama Walker S2, ta hopi mas humilde, pero ta den produccion masivo cu un backlog di mas di $180 miyon dollar cu a wordo bestel caba. E robot Walker S2 por ser usa den varios setting industrial y companianan manera BYD di auto electrico, ya caba tin pensa pa usa tipo di innovacion aki den nan operacionnan diario.
RoboDog di University of Texas
Hopi conoce e dicho cu cacho ta e miho amigo di e ser humano. Wel, por ta den un futuro cercano esaki por te hasta inclui “cacho” robotico, manera RoboDog. Diseña pa ingenieronan di University of Texas na Estados Unidos, RoboDog manera e nomber ta indica ta parecido na un cacho y a wordo diseña specialmente pa ser usa den contextonan di emergencianan severo, manera desasternan natural of den caso di Buskeda y Rescate. Loke ta haci e robot aki impresionante ta e IA hopi avansa cu ta bin cu RoboDog. Segun e ingenieronan di Merca, e robot aki no ta solamente corda ordennan di ser humano pero por pensa y adapta su mes na un situacion di emergencia den manera ‘live’, usando un sistema di IA yama multimodal large language model (MLLM). Den futuro cercano porta nos por wak robotnan similar den uso pa emergencianan manera candela na Aruba of den accidentenan hopi grave di trafico of otro calamidad. Mas informacion di esaki via Sandun S. Vitharana et al, A Walk to Remember: Mllm Memory-Driven Visual Navigation*, 2025 22nd International Conference on Ubiquitous Robots (UR) (2025). DOI: 10.1109/ur65550.2025.11078086)
Robot cu ta micro-precies pa operacion di catarata
Hopi di nos lo ta conoci cu e operacion di catarata. Mas cu 26 miyon di operacion aki di wowo ta ser ehecuta pa aña segun cientificonan di UCLA na Estados Unidos. E operacion en cuestion ta uno sumamente delicado unda precision na nivel micro ta necesario. Un dokter di wowo ta un specialista medico cu na Hulanda ta rekeri un total di 10 aña di estudio basico, mediano y specialisacion prome cu e por ehecuta su trabao di manera completamente independiente. Awo un sistema robotico yama Polaris di compania Horizon Surgical Systems, por haci un operacion di catarata den ser humano, aunke cu esaki na e momento aki ainda ta bao guia di dokternan humano, cu a ehecuta 2 diferente operacion den ser humano pa ilustra e potencial di e sistema. Segun un paper cientifico e sistema robotico en cuestion tin un nivel di precision di 0.053 millimeter. Nos por imagina tambe cu avancenan sumamente rapido den machine vision y IA, cu e no lo dura largo prome un robot similar lo por haci operacionnan rutinario manera catarata, completamente autonomo, sin supervision of necesidad di un dokter humano. Mas informacion di e sistema aki por wordo busca via (https://www.uclahealth.org/news/release/ucla-research-leads-worlds-first-robotic-assisted-cataract)
Nos ta wak cu e avancenan den robotica ta rapido, amplio y ta cubri full un scala di sectornan laboral. Atrobe nos tin cu pensa como sociedad cu nos por usa tur esaki na nos bentaha, pero tambe pensa di e efectonan cu tur esakinan lo tin den terminonan largo y strategico.



