Mester combati na tur nivel tambe

Un articulo extenso den e corant aki, skirbi pa un persona no liga na e medio aki, a capta nos atencion, no solamente pa e titulo, pero tambe pa e tema trata. E titulo: ‘DPL: Keto bay un paraiso pa corupcion’ ta hopi yamativo, pero talvez no ta duna e enfoke cu nos lo a duna esaki. Pa cuminsa, e titulo ta pone enfasis unilateralmente riba un di e luganan unda cos por bay robes den e proceso di otorga permiso di estadia, incluyendo e aprobacion pa ta emplea cerca un cierto dunado di trabao. Pasobra di esaki ta trata; e permiso cu ta otorga ta un permiso di estadia na Aruba. Un permiso berdadero di trabao riba su mes, no ta existi. Lo tin hende cu lo bisa: “What’s in a name? Basta nos sa di kico nos ta papiando.”

Sin embargo e distincion aki ta importante pa comprende henter e cadena, e proceso cu ta culmina cu otorgamento na Dimas di un permiso di estadia o di residencia. Y un bista riba henter e cadena ta importante pa por comprende cuanto cos por bay robes den diferente fase di e proceso. Pa bolbe un rato na e inicio; nos ta papiando aki di un permiso, pa cual ta necesario, segun ley, cu e departamento concerni, ta duna un conseho, positivo o negativo, segun e situacion riba mercado laboral, pa e funcion specifico pa cual ta pidi permiso di estadia. Den pasado esey tabata Departamento di Labor mes, desde algun aña a pone e tarea den e departamento Progreso Laboral (DPL), cu ta maneha e tarea specifico di servicio di empleo: asisti esunnan cu ta desea esey busca y haya trabao. E tarea aki ta bay man den man cu duna e conseho specifico riba miles di peticion anual pa un prome permiso, cambio o extension di permiso. Hunto nos ta papia desde sigur 20 aña di un fluho di mas di 10.000 peticion anual. Un trabao grandi anto.

Tin cos cu por bay robes? Sigur, pero ta depende di e grado di control cu tin riba trabao di e funcionarionan. Finalmente, e funcionario mas halto ta responsabel pa e consehonan sali na tempo, sin ningun iregularidad. Por tin corupcion? Si, un funcionario por ehemplo por tene e documentonan di un persona atras, bisando cu tin un of otro ‘problema’ y ta warda te ora e persona desespera y ofrece algo. Atrobe, esaki ta un ehemplo di loke por sucede. Pero tin mas nivel na unda corupcion por tuma luga. Un empresario ta haya un conseho negativo, motibo pa e siguiente organismo (Dimas) nenga un permiso. Awor tin dos opcion, cu por encera corupcion. E persona por bay na e hefe di e departamento, y ta ofrece algo pa logra un cambio di e conseho duna anteriormente. Nos no ta bisa cu esey a sucede o lo sucede, pero e ta un di schakel nan den e cadena, cu mester tin e escrutinio necesario.

Seguidamente ta keda un nivel mas: e persona ta acudi cerca e mandatario encarga cu labor, y ta logra, of no, cu esaki ta overrule e conseho duna anteriormente pa e departamento. Cu of sin placa, of otro  fabor, nos ta laga pa cada ken pensa loke nan ta desea. En todo caso nos a yega aki na e mientras tanto famoso ontheffing cu a conduci na un ministro cu mester bay  duna cuenta dilanti mesa berde.

Pero e storia no a caba aki. Cu of sin ontheffing, bo no tin un permiso ainda. Den Dimas ta posibel tambe corupcion chikito, y corupcion grandi; na nivel di empleado di nivel humilde, te na esun cu ta carga responsabilidad pa tur cos. Pero warda, aki nos ta lubida e ultimo schakel: e mandatario cu por overrule e decision di e director pa no otorga un permiso. Of, loke ta tambe parti di e practica, e ta ordena e otorgamento di un permiso, sin mas.

Ainda e storia no a caba, pasobra nos a papia corupcion paden, y no di e parti di pafo, cu ta bin trece placa… Con ta bay controla esey? Por purba eherce mas control riba e tramitadornan profesional, pero esey no ta resolve e problema completamente, pasobra soborno por bin tambe den caso individual, cu talvez no a ni pasa den man di un tramitador. Pa colmo, e suma envolvi den caso di corupcion por yega su destino final di diferente manera. Muy probablemente e destinatario final nunca lo firma un comprobante di pago… Ta p’esey cu awendia investigacion di situacion financiero di un persona a bira algo sumamente importante den detecta corupcion: cualkier dia e placa ta yega unda e mester yega, y por ta cu ta bay gast’e tambe…

Pakico henter e storia aki, sin sikiera laga espacio pa e aspectonan huridico, cu a keda trata na un manera bastante bon den e articulo referi? Pasobra ley no ta para corupcion; imponi esaki  di forma di control eficiente na diferente nivel so por yuda. Y no pa prome, ni pa ultimo biaha, nos ta mustra riba e necesidad aki, tambe pa por evalua si berdaderamente ta haci algo contra corupcion.