image.jpeg

E maneho di husticia ta den centro di atencion atrobe. Loke ta haci un diferencia ta cu e ministro encarga ta reacciona mas rapido riba preocupacion (y critica) for di den comunidad y sin e usual actitud di iritacion. Esey ta un bon señal y ta duna speransa cu lo bin mas atencion pa e problemanan. Nos por discuti cuanto criminalidad ta aumentando, pero nos no ta discutiendo si e ta aumentando pasobra pa tur hende esey ta bisto. Kico ta e cosnan cu por contribui na mehora e situacion?

Semper un di e prome cosnan cu ta surgi den e debate ta e grito pa castigo mas pisa, y den esaki tambe castigo minimo pa cierto delito. No ta e intencion di hiba e discusion a fondo aki, pero ta necesario remarca cu aumento di castigo no ta duna automaticamente e efecto desea. Hasta si nos adapta ley pa inclui castigo mas pisa, ta un hues imparcial ta duna sentencia y esey mester keda asina tambe. Cu tempo esey por cambia pasobra e hues tambe ta biba den nos comunidad y ta sinti loke ta biba eyden. Di otro banda, nos ta parti di algo mas grandi cu yama Reino Hulandes y nos sistema legal semper te cierto punto lo mester cuadra cu practica di husticia den esaki.

Otro punto di debate: medionan fisico y humano pa trabao di husticia. Mas polis riba caya ta un di e prome cosnan cu un ciudadano ta desea di mira. Inmediatamente nos ta haya nos confronta cu e situacion di austeridad den gobernacion caminda baha gasto na e momento aki ta mas na orden di dia cu aumenta esakinan. Sin embargo, tin excepcion riba e regla aki y husticia sigur mester ta un di nan. No ta trata di nos siguridad como comunidad solamente, sino tambe di un di e aspectonan mas importante di nos economia. Cada atraco riba un persona, cu e ta turista o local, ta aumenta e ambiente di insiguridad y ta daña e ambiente cu nos mester pa nos y pa nos bishitantenan.

Ta p’esey tambe ta straño cu nos ta apenas algun luna despues di e aprobacion di e presupuesto pa e aña aki y awor por scucha di e ministro encarga cu mester aumenta presupuesto. Pakico e no a defende su cartera ora a baha esaki cu un par di miyon? Ta di spera cu ora entrega presupuesto 2017 (prome cu 1 di september) lo tene debido cuenta cu esaki. Ta keda un tarea pa e cuerpo policial mes tambe y esey ta con pa traha mas inteligente cu mes hopi medio y personal. Esaki ta un tarea y reto pa tur cuerpo policial na mundo y aki esey no ta diferente. Si for di simpel informacion den prensa un ciudadano por saca e conclusion cu e vigilancia na costa pariba ta laga di desea y cu esey ta facilita entrada di persona ilegal anto ta facil pa bisa cu tin falta di personal y por lo tanto e cobertura di e area ta sufri. Ta existi algo cu yama prioridad y no mester ta experto den husticia pa constata cu aparentemente e prioridadnan ta otro caminda y e pregunta ta surgi pakico.  Lo ta bon si nos mandatario encarga cu Husticia por elabora mas riba kico ta haci den forma practico pa yega na traha mas efectivo. 

Pero tin mas aspecto pa contempla cu ta bay mas leu cu e responsabilidad di e ministro concerni. Pasobra tur loke nos ta papiando te awor ta e aspectonan di represion y no di prevencion. Tuma medida preventivo ta un asunto cu ta toca henter gobernacion y practicamente tur ministerio. E manera pa aumenta e efecto di maneho preventivo ta simpel pa papia pero e caminda di ehecucion ta largo y costoso. Sinembargo nos ta mira hopi otro pais ta hincando hopi recurso den un sistema educativo extendi cu no ta abarca e oranan di scol so, pero ta un sistema integral di cuido y vigilancia riba hubentud durante scol y despues di scol te ora e mayornan ta na cas bek, loke no ta 1’or, ni 2’or, ni cuat’or di atardi. E fenomeno di mama cu tata trahando no ta un problema cerca nos so, e ta un realidad den hopi pais. 

Algun tempo pasa nos Prome Ministro tambe a realisa esey y a cuminsa cu un proyecto ‘piloto’ bao di scolnan secundario, cu orario extendi, cu integracion di deporte, arte, etc. No tin ‘rocket science’ aki, hopi otro pais ta realisa esaki caba.  Nos no a keda sorprendi ora cu e proyecto no tabata avansa pasobra ‘no tin placa’. Aki nos ta yega na e punto critico di e gobierno aki desde inicio: goberna bon significa haci e escogencianan corecto. Benta miyones afo na un tram en bes di inverti den un proyecto menos visibel, como politico ta facil pa scoge e tram of e brug na Balashi cu tur hende mester pasa ariba tur dia. Ta tuma un estadista, sin embargo, pa scoge pa e merito no tanto visibel, pero necesario.