Den e edicion aki por lesa un resumen di e rapport final di Fondo Monetario Internacional (IMF) pa e aña aki. E siguiente bishita lo ta na 2021, den pleno campaña electoral si tur cos sigui su curso normal. En general, gobierno di coalicion por ta satisfecho cu e evaluacion, aunke lo mester tuma bon nota di e advertencianan cu e rapport ta contene.

Mientras di un banda IMF ta apoya e intentonan di yega na un reforma fiscal adecua, IMF ta bolbe trece dilanti nan preferencia pa introduccion di un VAT (BTW). No ta conoci si gobierno a tuma un decision den e asunto aki, pero nos pensamento tabata cu, si gobierno lo tabata kier a introduci un impuesto indirecto nobo, anto e escogencia lo tabata mas bien pa un modificacion di e actual BBO, cu su extensionnan, pasobra esey lo tabata e unico manera pa introduci un cambio a corto plazo. Y nos ta casi un siman caba den e ultimo luna di prome mita di 2019… Introduccion di un BTW anto ta parce nos solamente posible si posterga henter e asunto te 1 di januari 2020. Di otro banda, si no ta desea di pospone entradanan sumamente necesario, anto algo lo mester sucede, na lugar di warda te 2020. Cu e resultado cu ainda nos ta ‘in the dark’ encuanto e medidanan fiscal cu por bin aden proximamente.

Den esey IMF ta adverti tambe cu e medidanan fiscal, cu nan ta apoya, mester ta “bon comunica”. Por ta cu aki IMF na manera diplomatico ta haci referencia na loke sigur nan a haya di tende como critica for di sector priva, cu no ta encanta cu e manera cu gobierno ta asaltando nan cu medida tuma riba termino corto, sin consulta adecua. E batayanan di e categoria aki ta tumando lugar ‘as we speak’ den e caso di e cambionan cu gobierno kier a introduci proximamente pa loke ta e facturacion. E obligacion di no laga e BBO/BAZV/BAVP aparece mas riba factura a causa bastante rumor y protesta den comercio, aunke riba su mes esaki ta nada mas cu un retorno na e BBO original, manera St. Maarten a introducie tanto aña pasa. Ta un delegacion di comercio na 2006, na ultimo ora, tempo di introduccion di BBO, a logra convence e ministro di e tempo ey pa permiti un sistema dual, unda e empresario mes por a scoge si e ta pone e BBO riba factura of no. Despues a bin e confusion di e BAZV cu ta obligatoriamente riba e factura, aunke no mester di cobr’e… ‘So much’ pa legislacion confusivo cu politiconan cu ta kere cu legislacion ta un medio di propaganda politico. E BAVP cu a sigui despues: igual.

No pa prome biaha IMF ta enfatisa cu e reforma fiscal mester ta acompaña pa un cierto ekilibrio entre entrada aumenta (di e reforma fiscal) y loke nan ta yama “racionalisacion di gasto”. Esaki ta un punto cardinal, ya cu segun nos opinion nos no a mira tanto sucediendo den e sentido aki, cu gobierno manehando demasiado cuidadoso pa contene gastonan di personal. Y como agravante nos ta tende di varios director y hefe di departamento cu nan ta sinti falta di personal clave den cierto funcion profesional, cu actualmente nan no por haya pasobra e payroll existente no ta permiti esey. Esey bo ta haya ora cu, despues di drenta gobierno, a core complace un cantidad di hende cu puesto den gobierno, sin mantene un espacio pa acomoda e personal specialisa aki cu varios departamento mester, pa mantene y sigur pa mehora nan trabao. Un vision ‘cortoplacista’ cu no ta cuadra cu bon gobernacion. Anto nos ta puntra nos mes pakico nos hobennan cu a caba scol no ta bolbe?

No pa prome biaha IMF ta adverti tambe pa e necesidad di elimina ‘red tape’ pa facilita trato cu gobernacion pa sector priva, y e ciudadano tambe. Despues di un aña y mey den gobierno, realmente no ta alentador loke nos a mira realisa te na e momento aki. Berdad ta cu nos hasta a spera mas protesta di banda di e gremionan empresarial, cu ta gruña de vez en cuando pero por lo demas, nada. Hasta atras nos a bay cu e re-introduccion di e number di auto anual.

Igualmente e tema di flexibilisacion di leynan laboral, haciendo retiro di personal mas facil, etc. Aki ta importante pa duna e delegacion di IMF un analisis balansa di e situacion laboral na Aruba. Mientras berdad den cierto caso ley di retiro ta bastante estricto, di otro banda e fenomeno di uitzendburo y contrato ‘on call’ ta haci cu un grupo grandi di empleado no tin sikiera e proteccion di ley pa cu esaki. No ta pornada cu na Hulanda, cu ta e mero cuna di trabao temporal, despues di hopi aña di flexibilisacion di condicion di trabao, a inicia un tipo di ‘contracoriente’ cu ta boga pa mas trabao fiho, pa facilita hende haci compromiso financiero a largo plazo, manera cumpra cas of auto. Ta zona conoci?

Laga nos mira kico lo para di e recomendacionnan aki. Tradicionalmente nos gobiernonan no ta asina bon den sigui conseho.