Aruba no por carga un clinica di TBS. TBS ta para pa ‘terbeschikkingstelling,’ y ta primariamente un medida di siguridad cu huez por impone pa proteha comunidad, si e criminal ta sufri di un malesa mental of tin poco desaroyo, y como tal ta core e peliger cu e por ripiti su actonan. Y esaki ta e reto mas grandi di Aruba riba e tereno di pedofilia.

Procurador General Bote ter Steege pa hopi aña a traha como Fiscal encarga cu casonan contra moralidad (zeden) cu ta inclui abuso di mucha. Durante e entrevista introductorio cu Bon Dia Aruba, el a haci distincion entre dos tipo di abuso (sexual). Uno ta sinta den e cultura unda, den mayoria biaha, un homber adulto ta tene relacion cu un hoben menor di edad, sin cu ta haya esaki un crimen. Sociedad awor a cuminza rechasa e practica aki y castigo ta yuda.

TBS pa pedofiel

Pero e problema ta keda pa pedofilnan. Pedofilnan ta bay strictamente pa mucha y esaki ta debi na nan malesa. Y comunidad por pidi castigo pisa, pero un dia un pedofiel lo sali di prison y e pregunta ta: kico e ora.

Segun Bote ter Steege, un medida di TBS por traha. Unicamente, cu e no ta posibel pa Aruba. “E ta conta tambe pa Corsou, St. Maarten y Caribe Hulandes. Un Clinica TBS ta caro. Lo mester bin un miho cooperacion na nivel di Reino Hulandes. No por spera di un pais manera Aruba of hasta Corsou y St. Maarten pa bin cu un clinica asina. Y hasta si e tres paisnan aki haci’e hunto, hasta asina e no por. Pasobra e cuido di parti di profesionalnan ta costa hopi placa.”

Busca cooperacion cu Hulanda

Ter Steege como tal ta kere cu mester wak e posibilidad di un cooperacion cu Hulanda. “Hopi hende di e islanan aki tin famia na Hulanda. Pues, no ta asina cu ta manda un hende pa Hulanda y e lo keda solitario cera den e clinica, of cu no por organiza un forma di bishita. Hasta lo por pensa riba un sistema unda Pais Aruba ta paga un pasashi un a dos biaha pa aña pa famia por bishita e detenido cera den e clinica, pa asina e mayornan toch por wak nan yiu.”

Y no ta solamente tin problema pa tratamento di pedofiel den e sistema hudicial na Aruba. Tin otro tipo di criminal cu tambe mester di un otro acercamento y probablemente un TBS. “Ta hendenan cu problema psicologico cu ta rekeri tratamento.”

Pero no ta e criminalnan aki tin necesidad di un tratamento adicional. Manera a mustra prome, un clinica TBS ta diseña na prome luga pa proteha sociedad. “Sociedad di Aruba, bisiñanan na Aruba, pero tambe na Corsou, na St. Maarten tin e derecho cu ta purba drecha locual no a bay bon cu un individuo.” Ta mira TBS hopi biaha como un wega di abogado, psicologo, pero esey no ta e caso. TBS a keda crea pa proteha sociedad. Pero e ta costa hopi placa si y nos sa tambe cu e paisnan den e parti di Reino den Caribe, no ta logra pa paga pa un TBS nan mes. Es mas, no a hinca e posibilidad di TBS den e Codigo Penal pa Caribe Hulandes, esta islanan BES. Pues no por ni impone e castigo cu e tratamento di TBS.

Ter Steege ta considera esaki e politica di avestruz, pasobra mas bien ta sconde cabez bao tera y no ta mira e leon cu ta bin come. “P’esey mes, ta esencial pa e paisnan discuti e tema aki profundamente, den cuadro di Reino Hulandes.”

Sistema hudicial y victimanan

Di otro banda, tin caminda pa mehora pa asina yuda e investigacion riba abuso sexual, door di atende miho cu e victimanan. Sigur ora ta trata mucha. Bote ter Steege a bisa cu ora cu el a yega Boneiro di Amsterdam y a bay na e espacio unda ta hiba e victimanan pa asina tende nan storia “mi a spanta si.” Ter Steege tabata referi specificamente na e espacio y e forma con ta hiba e combersacion cu e muchanan. “Tin trabao pa haci eynan si. Pa cuminza, mester tin hende adecuado y bon prepara pa hiba e combersacionnan. Esey mi ta haya mas importante cu un edificio bunita.”

Procurador General Ter Steege a bisa cu e ta consciente di diferente estudio riba e tema, particularmente e forma con ta papia cu victimanan, incluso e estudio ‘Wie zwijgt, stemt T(ab)oe,’ di Anna Hofman,’ pero ta enfatisa cu no tur hende por haci e tipo di interogacionnan aki cu mucha. “Ami mes a sigui e curso di ‘zeden rechercheur’ y locual ami a siña, cu mi tin e capacidad pa papia cu hende muhe cu ta victima di abuso (sexual), pero mi no ta bon pa papia cu mucha.” Su forma di papia, usando palabranan mas grandi y mas complica no ta traha cu mucha. E ta nifica cu cada profesional cu ta bay haci e trabao ey, mester sa su limite si e por haci e trabao cu mucha si of no. “Mi mes a pidi coleganan pa nan tuma encargo.”

Aruba

Mr. Ter Steege a bisa cu Cuerpo Policial di Aruba tin hopi tempo caba ta inverti den calidad di e departamento Juegd en Zeden Politie, JZP, y den e tres lunanan cu e ta na Aruba “mi ta tende bon comentario. Indudablemente lo tin ehempel unda hende tin otro storia pa conta. Aunke cu mester tuma cada caso na serio, mi punto di salida ta cu Cuerpo Policial di Aruba ta tuma e casonan na serio.”

Castigo minimo

E frustracion riba castigonan na Aruba ta hopi. Manera Bon Dia Aruba a publica caba, Bote ter Steege ta haya cu mester stop di enfoca riba e periodo di encarcelamento cu un abusado ta ricibi y enfoca mas riba e victima, pasobra ni cuanto castigo tin, e victima ta keda biba cu e acto. Mas ainda, e castigo di prison ta mara na castigo condicional cu ta limita actonan. Y e lo no por bisa si un castigo minimo, por traha miho. “Ami nunca a traha cu castigo minimo, pasobra sistema hudicial di Reino Hulandes no conoce castigo minimo y realmente mi no sa si mi mester duna opinion mes. Pasobra sea ta castigo maximo of minimo, esta ta un responsabilidad di e legislador.”

Ta e legislador ta determina y mester hiba e discusion den Parlamento. Mi ta kere cu si e huez averahe no ta mucho entusiasma cu e fenomeno di castigo minimo. Di otro banda, Codigo Penal mester por haya sosten di sociedad.” Pues ta sociedad mester por carga e pensamento di castigo minimo.

“Mi tin experiencia si cu e prohibicion di e castigo cu ta trabao comunitario. Hopi hende ta sinti cu trabao comunitario no ta un castigo real, pasobra e pensamento ta cu nan mester sinta nan castigo den prison. “Ami ta pensa diferente, pasobra si nan traha nan ta paga nan debe na sociedad di Aruba. Pero locual a mira na Hulanda, cu nos como Fiscal no por a pidi trabao comunitario mas, cu hueznan toch a haya un forma pa usa e sistema aki. E ta un discusion complica. Pero atrobe, e responsabilidad ta keda na e legislado pa determina e tipo di castigonan tin den ley, y huez tin e autoridad independiente pa dicidi ki tipo di castigo lo mester bin. Nos di Ministerio Publico ta memey di e dos entidadnan aki. Nos mester keda scucha bon kico sociedad kier, pero finalmente ta huez ta tuma e decision.”

Ter Steege ta bisa si cu mester realisa cu e trabao pa hueznan den e parti Caribe di Reino, ta hopi complica. Aki nan no tin e luho di por delibera cu un colega, y ta nan so ta ‘spreekrecht,’ esta administra husticia. “Mi tin un admiracion pa e trabao di hueznan den e parti aki di Reino ta haci, riba nan mes, sin e posibilidad pa consulta otro. Mi ta contento di no ta para den nan sapato.”

Den edicion di Bon Dia Aruba mañan, e pensamento di mr. Bote ter Steege riba COHO y e implicacion pa husticia na Aruba.