Un Algemene Bestedings Belasting, ABB lo libra man di Servicio di Impuesto di Aruba, SIAD. Ex Minister di Finanzas y fiscalista mr. Angel Bermudez den un articulo anterior a splica e beneficio di un ABB pa administracion di comerciantenan y Duana. Pero locual un ABB ta permiti ta pa Duana tuma un encargo grandi den e cobranza di e belasting indirecto riba producto, y SIAD lo ta encarga pa cobra e ABB den mercado cu ta riba un parti grandi, servicio.

Tin algun servicio cu por ta exclui di e ABB, manera hospital, servicio di dokter. Na islanan BES e ta regla den ley “y Aruba por djis copy paste,” Bermudez a bisa Bon Dia Aruba. “Kizas depende e economia por haci un ‘tweak,’ pero por lo general por djis tuma e ley. E tin 10 aña ta funciona bon na islanan BES.”

Segun Bermudez, ABB ta nifica simplificacion di e trabou di SIAD, cu awor aki mester cobra e BBO, BAZV y BAVP, ademas di e loon, inkomsten y winstbelasting. “Pa SIAD, e ta bira mas facil pa control, pasobra gran parti di e trabou a keda haci pa Duana caba. E concentracion lo ta riba e dunamento di servicio.”

Na e momentonan aki, ta estado Hulandes ta cobra e ABB y ta asigna e fondonan necesario pa Boneiro, Saba y St. Eustatius. Na e momentonan aki, Boneiro ta genera como 200 miyon dollar pa medio di e ABB. “Esey ta e maximo tambe, pasobra e cumplimento ta hopi halto. Atrobe, pasobra e ta simpel pa controla.”

Confianza

Segun mr. Bermudez, comerciantenan ta aprecia un producto cu ta transparente y simpel. E ABB no tin hopi espacio pa interpretacion y tin menos tarifa. Pues no tin e discusionnan si un producto mester cay bou tarifa a, b of c, cu ta sistema actual di tarifa di importacion. Pa comercio, synergia ta esencial. “E BTW na Hulanda ta 21, y aki ta papia di 12,5 pa 15 porciento di ABB. E ta mas facil pa un comerciante por calcula den su cabes cuanto su producto lo cost’e.”

No mas Free Zone

Otro synergia cu a tuma nota na islanan BES, cu door di e introduccion di e ABB, e necesidad fisico pa zonanan liber a desaparece. Ya comerciantenan no mester tin un espacio separa di pa productonan cu ta reserva pa exportacion. Cu e ley aki, e era di zonanan liber cera cu waya y prikkeldraad, cu Duaneronan pa controla, ta bira parti di pasado, segun Bermudez. Den e ley di ABB, tin un parti cu ta autorisa un comerciante, a base di un permiso cu e mester pidi, pa keda sin paga e belasting riba importacion. Pero esaki unicamente riba e productonan cu el a indica cu ta pa re-exporta. “E ora no ta paga nada, pero ta administra e producto separa y ta pon’e separa den stock. Esey a pone cu na Boneiro, zona liber a bira uno administrativo. Un comerciante cu ta importa 100 di un producto, di cua 40 ta pa Boneiro y 60 ta pa re-exporta pa region, e ta paga e ABB riba 40 y ta indica cu e resto ta pa otro destinacion. Pero e ta keda cu e producto den su mesun mangashina. E mester administra bon si, pasobra ta bay control’e severo. Si e mester kibra cu e regla, e ta perde e vergunning y no ta hay’e mas.” Pero, segun Bermudez den e 10 aña di ABB, no tabatin mucho problema pasobra e comerciantenan ta cumpli. E motibo ta pasobra nan no mester financia e ABB riba e producto cu nan kier re-exporta, ademas e ta trece flexibilidad den nan negoshi pasobra si un comerciante dicidi cu e kier hinca 50 producto den e mercado local y no 40, ta djis saca 10 di e stock cu ta reserva pa exportacion, ta haci cambio den e administracion, y ta paga e ABB pa e 10 productonan. “Pues ta e comerciante tin e flexibilidad ey. Cada comerciante tin e derecho pa pidi pa e vergunning y ta haya e flexibilidad ey.” E control administrativo di parti di Duana riba e aspecto aki tambe ta mas intensivo. Por cierto e zona liber di Boneiro como tal no yama asina mas, sino ta conoci como E-zone, cu ta indica un proceso mucho mas moderno.

Januari 1, 2022

Un ABB pa Aruba lo mester warda por lo menos te 1 di Januari 2022 pa implementa. Tin diferente aspecto pa tene cune. Tin e trayecto pa manda e ley pa Direccion Legal y Asuntonan Huridico, DWJZ y despues pa Raad van Advies, y pa Parlamento trat’e. Aunke cu Bermudez mes no ta kere cu esey riba su mes lo ta un problema, pasobra un parti grandi ta djis di copia e ley existente na islanan BES. E trayecto via Parlamento ta tuma mas largo, entre tres pa seis luna.

“Loke ta mas importante ta cu denter e periodo ey mester educa y informa bo comunidad. Mester train e Duaneronan riba e cambio, train na SIAD, mester train e comerciantenan, pasobra nan tambe mester sa con nan mester cumpli.” Bermudez a bisa cu e educacion aki ta esencial pasobra ta ora cu ta compronde un sistema ta promove cumplimento. Bermudez mes tabata encarga cu hopi di e training riba islanan BES, y consecuentemente a mira con hendenan ta cumpli cu e ley.

“Na mesun momento ta automatisa e ley. Y esey riba su mes no ta un problema na Aruba, pasobra Duana Aruba ta automatisa caba.” Mas ainda, Angel Bermudez ta bisa cu ora cu ta cambia un sistema di belasting cu ta algo impactante, nunca mester haci esaki memey di un aña. Administrativamente e mester sosode riba e prome dia di un aña. “Si cambi’e memey den aña, despues ta haya problema pa controla. Locual ta sosode e ora ta un asina yama ‘trend breuk’ cu ta algo cu no kier. Pues, 1 di Januari 2021 no ta alcansabel. Corsou tampoco lo logra 1 di Januari 2021, y probablemente lo introducie tambe pa 1 di Januari 2022.”