Manera nos por a comprende, ya a cuminza cu e colaboracion na Aruba cu mester resulta entre otro den un mihor estimulo pa nos economia. Esey ta encera diferente tereno, manera crea un sistema fiscal mas atractivo y eficiente, y percura pa otro incentivo manera un trayecto mas cortico y eficiente pa haya diferente tipo di permiso cu ta relaciona cu maneho di un empresa.

Aki sigur tin hopi di mehora, tanto den e parti fiscal como den e trayectonan pa diferente permiso. No ta trata aki solamente di e aspecto legislativo, por ehemplo e escogencia di e modelo di impuesto indirecto (VAT o ABB), pero mescos cu e permisonan y otro tramite cu un empresa mester haci cu gobierno, ta trata sigur di mehoracion di e procesonan administrativo aki. Perdida costoso cu asunto cu nos por regla di otro manera ta contribui na un economia menos productivo, loke finalmente gobierno ta haya back den forma di menos entrada. Pues di e banda ey tambe e ta un bentaha pa tur pa ta mas eficiente. Ademas, esaki ta cumpli tambe cu e tarea, di cual no tur hende den e aparato gubernamental ta convenci, cu mehora servicio na e ciudadano ta tarea primordial di gobernacion.

Problema ta cu, manera semper, entre ‘lo dicho y lo hecho, hay mucho trecho’. Entre mira awor aki e intencionnan riba papel o pantaya ta algo otro cu yega na efectua e cambionan necesario pa por yega na mayor eficiencia. Nos lo ta critico pa loke ta bay haci y kico lo logra, pero en principio por haci hopi, basta e voluntad t’ey pa acepta e necesidad di cambioy actua consecuentemente. Y aki no ta trata di convence solamente e management di e departamentonan, sino tambe e demas personal cu lo mester bay colabora den ehecucion di e proyectonan di mehoracion. Ademas, mester tene cuenta cu un factor di poder den trasfondo, cu ta e sindicatonan cu ta atende interesnan di un gran parti di e funcionarionan publico. Esaki ta bay acompaña cu e agravante di e cantidad grandi di sindicato, cu no ta haci bida mas facil pa ningun gobierno. Nos no sa si a yega di pensa di haci un intento pa limita e cantidad di sindicato aki, unda varios ta representa solamente un departamento, mientras tin sindicato cu ta organisa na nivel general. Realmente lo tabata mihor si nunca a permiti e ‘versnippering’ aki, cu ta haci cada negociacion mas dificil, pa cualkier gobierno. Pero tanten e situacion actual ta persisti, lo mester keda lidia cu tur esaki.

Loke entodo caso ta parce nos un punto importante den e intentonan pa mehora, ta cu de paso por haci un ‘limpieza’ den e procesonan administrativo, eliminando cierto ley o partinan di ley cu a bira (practicamente) obsoleto, pero si ainda ta requeri recurso humano sin cu realmente ta mira un beneficio di e trabao aki. Un bon ehemplo di esaki nos por mira den Departamento di Labor. Recientemente e departamento aki a haci un yamado na personanan cu a perde trabao den e crisis, pa nan registra online cerca e departamento. Kico realmente tin tras di esaki? Obviamente un necesidad pa haya e informacion ey, ya cu manera e departamento mes ta bisa, nan a haya solamente un parti chikito di esnan cu supuestamente lo mester a perde trabao. Esnan bastante innocente entre nos lo bisa: “Bay busca e resto di nomber cerca FASE y SVb, nan tin e miles di nomber cu a keda registra cerca nan.” Nos no sa si a cana e caminda ey, pero di otro banda, e departamento mes tin su instrumentonan pa recolecta e informacion aki. Na promer lugar, bo tin bo Arbeidsinspectie cu por manda bay busca informacion cerca (parti di) sector priva. Banda di esey bo tin e hendenan cu ta bay busca trabao via DPL, cu ta otro fuente di informacion. Mester bisa si cu e ultimo aki ta un fuente limita, pasobra asina leu cu nos sa, ta un parti minimo di esnan desemplea ta bay inscribi aya, ya cu e reputacion di eficiencia y efectividad no ta di gaba.

Sin embargo, loke no ta bin na vista ta e Landsverordening Inschrijving van Arbeidskrachten (AB 1994 no. GT 8), bao di cual ta emiti e ‘werkboek’. Awor, nos no ta bisa cu mester a continua cu esaki, tin medionan mas moderno pa recolecta informacion, pero pa casualidad, of no, e mesun ley aki ta contene e obligacion di cualkier dunador di trabao pa duna cuenta di tur su ‘hire and fire’ dentro di dos vez 24 ora na e departamento… E regla aki, si a implementa esaki desde tanto aña pasa, lo tabata fuente pa un tremendo database, cu dato digital actualisa tur dia di trabao. Envez di keda saca werkboek pa esun cu cana kibra, hopi tempo caba por a usa e ley aki pa recolecta informacion henter aña na un manera moderno y eficiente. Mientras tanto e pober departamento ta produci pa nos un solo cifra di desempleo pa aña, loke ta mescos nan keda sin hacie. Nos no mester ta Merca cu cifra nobo tur siman, pero sikiera un vez cada tres luna lo a yuda caba. Den esaki, of bo ta hacie bon, of no hacie, no loke ta practica actualmente.