Presidente di Stichting Deugdelijk Bestuur Aruba (Fundacion pa Gobernacion di Calidad Aruba), sr. Armand Hessels, ta di opinion cu pa mehora gobernacion, mester atende e problema cronico cu e actuacion tradicional di e partidonan politico ta causa, cu ta stroba reforma di tur tipo. E lo kier mira un discusion nacional con pa genera idea pa trece un cambio den e situacion ey.

Bon Dia Aruba tabatin un entrevista cu sr. Hessels recientemente riba e tema aki.

BDA: Sr. Hessels, nos a comprende cu aña pasa bo a participa na e preparacion di e Masterplan di gobierno y cu, tambe a base di e discusionnan na cual bo a participa, a surgi e tema di, laga nos yam’e asina, ‘kico mester haci cu actuacion di e partidonan politico’?

AH: “Si, en berdad mi a participa den e discusionnan ey, unda hopi aspecto a bin dilanti di e problemanan cu nos tin, especialmente den ultimo 35 aña, cu defectonan cronico di funcionamento di nos democracia. Y papiando bo ta bin cada biaha atrobe riba e forma di actua di e partidonan politico en general, cu ta parce di ta frustra tur intento, cu varios biaha e propio partidonan a proclama, pa yega na mehora funcionamento di nos gobernacion. E fenomenonan cu ta ilustra e situacion aki ta refleha ampliamente den e publicacion di nos fundacion den ultimo añanan, cu ta varia di maneho di presupuesto, nombramento di personal den gobierno, dunamento di cuenta financiero, proyecto grandi dudoso, te na falta di integridad, corupcion, etc. Tres ministro den ultimo añanan bao acusacion di corupcion grandi ta papia pa su mes.”

“Den curso di tanto aña ta hopi rapport a ser produci, pero por mira cu no a haci nada nunca cu ningun di nan. Esey ta trece pregunta dilanti si, mirando e experiencia aki, nos por laga e partidonan politico na encargo di mehora e sistema; mi no ta kere cu sinta warda nan cambia nan actuacion lo ta e mihor strategia si bo kier yega na algo concreto. Ta comunidad mes lo mester tuma accion, na diferente nivel, pa por forza un apertura den e proceso aki.

BDA: Si nos scucha bon, bo ta pidi pa explora e posibilidad di, den su forma mas extremo, deshaci di partido politico mes, si ta necesario? Esey ta un acercamento realistico, mirando con mundo y e structura di poder politico y economico ta organiza?

AH: “Den su forma mas extremo esey ta e opcion, aboli partido politico y pensa riba otro forma di eherce administracion publico, cu participacion popular como base, pasobra esey ta e idea di democracia, cu administracion publico ta refleha deseo di pueblo. Y esey ta requeri mas cu solamente bay vota cada cuatro aña. Nos no ta bisa cu necesariamente ta yega na e punto ey, pero pa bo discuti libremente bo no por cuminza cu kita e opcion for di mesa. Banda di esey, tin hopi forma di limita e influencia desastroso di partidonan politico, creando un sistema unda cierto parti di gobernacion ta cay bao di otro regimen di administracion. Por pensa por ehemplo, e ta djis un ehemplo, pone e empresanan estatal di utilidad (Utilities, WEB, Elmar) bao di un Organo Publico Independiente, segun e modelo di ‘Openbaar Lichaam’ cu Hulanda ta practica. E organo ey por tin su mes reglanan legal y por ehemplo eleccion directo pa e directiva di e organo. Nombramento di directiva y personal ta completamente separa di metemento di politica, tambe di e gobierno di e momento ey. Bo por hacie asina tambe cu e organo su directiva ta un refleho di comunidad, unda diferente forza economico y social tin un participacion aden. A proposito, algo sina nos por considera tambe pa nombramento di henter e personal di gobierno. Tin islanan den Caribe cu conoce e fenomeno di e Public Service Council (o Commission), cu ta haya tur vacatura, plan di formacion y solicitud riba vacatura y ta emplea y retira personal gubernamental sin cu gobierno tin algo di bisa den esey; nan mester traha cu loke e organo ta nombra.

BDA: Pero den e paisnan aki tambe bo ta haya desviacion y cu gobierno, es decir e partido(nan) na mando toch ta haya influencia den e sistema? Ta pesey cu den e paisnan aki tambe tin malcontento cu funcionamento di nan sistema democratico?

AH: “Den e mundo aki no tin nada perfecto y semper lo bo mester keda vigilante pa e problemanan cu ta penetra den e sistema di tur manera. Pero e punto ta esaki: si bo no haci nada, bo no mester lamenta despues. No cambia nada no ta un opcion; nos ta hopi custumbra aki na Aruba pa baha cabez pareu cu un par di hende cu ta apoya e tradicional abuso di e partidonan ta pega un grito. Corda bon cu nos no ta propone pa copia ningun sistema di ningun pais ciegamente, ta bay pa nos crea nos propio solucion pa nos propio problemanan. Pero, un biaha mas, sinta keto no ta un opcion. Y by the way, nos tur sa cu tin cambio na caminda; Hulanda ta propone, o mihor bisa ta impone varios cambio grandi cu mester sirbi como mehoracion, si ehecuta esaki bon. Nos mester ta parti activo den esey, hustamente pa nan no simplemente dal bay cu loke nan ta kere cu ta bon pa nos. Pesey tambe nos mester un debate activo, cu participacion di gremio, sindcato, otro organisacion social y e ciudadano individual cu kier aporta. Nos no ta haciendo nos pais un fabor door di keda keto y laga tur cos sucede riba nos cabez.”