Aruba su economia ta mehorando. Esey por ta un promer conclusion di e ultimo cifranan di turismo cu ta mustra simplemente bon. Cu esey, e ganador mas importante di divisa ta recupera y ta percura pa no tin preocupacion pa nos moneda local. Banda di esey, actividad economico den turismo ta duna un base pa e empresanan cu ta depende di turismo por gana placa. Esaki riba su turno ta percura pa empleo den e sectornan dependiente aki tambe. En general, por bisa cu gran parti di economia ta logrando bin back riba pia.

Bisando esey, no mester lubida si cu tin un parti cu no a recupara y e pregunta ta si a corto plazo esey ta bay sucede. Cifranan di empleo, procedente di database di SVb, den ausencia di un autoridad laboral capaz di produci cifra usable a base mensual, ta mustra cu e aña aki aumento di empleo a continua, pero no den un ritmo acelera. Ehemplo: mientras den e promer tres luna di e aña aki a registra 645 cupo di trabao mas, na luna di april e aumento tabata solamente 100 cupo.

Per 1 di mei 2022 ainda tin 1272 empleo menos registra cu na 1 di januari 2020. Manera treci dilanti mas biaha; mester tene cuenta cu un empleo clandestino bastante grandi, y cu e agravante cu nos no sa con grandi esaki ta. Atrobe, nos no ta tende mucho di intento di autoridadnan pa investiga y aumenta e cantidad di empleador y empleado cu ta registra oficialmente y cu ta contribui na nos fondonan social.

Sin embargo, ta importante pa contempla e situacion aki tambe di un otro angulo. Envez di keda mira solamente e cantidad di cupo di empleo cu ta kedando mas abao cu den e periodo pre-Covid, por considera e posibilidad cu e crisis economico a hiba tambe na un situacion unda empleadornan a haya nan mes obliga di traha cu menos personal. Nos por imagina cu na e momento aki no tin investigacion y mucho menos dato concreto disponible, cu por conta nos mas di eventual empleo cu no a bolbe den cierto sector, aunke e dunador di trabao si a keda opera, pero cu menos personal. Importante ta anto pa no mira esaki solamente di e banda di perdida di empleo, sino tambe como señal di un productividad laboral mehora. Y esaki na su turno ta percura pa empresa mas fuerte y competitivo, loke ta habri e posibilidad di crea mas empleo a mas largo plazo.

Asina mes, mester tene na cuenta cu crecemento a base di recuperacion di turismo so no ta gana guera; Aruba mester mas cu esey. Economia no por crece solamente a base di negoshi cu ta biba di e poder di compra crea pa turismo, sino cu nos mester mas empresa cu ta gana divisa riba nan mes. Y aki nos por ripara cu e solo mencion di ‘diversificacion di economia’ no ta yuda den su realizacion.

Otro aspecto importante ta e asina yama ‘resiliencia’ di sector turistico, algo menciona tambe pa e mandatario encarga cu turismo. Sin duda algun Aruba ta atrobe un di e promer destinacionnan na mundo pa recupera. Realmente nos no ta sorprendi, pero ta kere si cu no solamente celebra esaki. Mester tene cuenta cu nos ta keda haya e comentario cu asina mes, mester sigui busca diversificacion di economia. Nos ta keda mantene e opinion cu den economianan ‘micro’ manera Aruba, diversificacion ta mas dificil ainda cu den otro pais mas grandi, cu e agravante cu Aruba no tin recurso adicional riba cual por basa otro actividad economico. Nos ta consciente cu e expresion aki lo lanta diferente comentario, pero laga nos splica. Cu un solo sector economico bon desaroya, Aruba ya a alcanza y sobrepasa un poblacion razonable pa un teritorio asina chikito. Nos tin un politica demografico banda di un di desaroyo economico? Nos no a mir’e…

Evaluando tur esaki, kico ta loke realmente por menaza stabilidad di economia, y turismo? E menaza mayor no ta bin di crisis externo momentaneo, nos a proba cu nos por sobrevivi y ‘bounce back’. E crisis cu nos no lo sobrevivi ta e deterioro di turismo desde paden, ora nos no cuida loke nos tin. Hopi experto ta mustra riba e procesonan di surgimento, desaroyo y deterioro di turismo, unda ta tuma como un automatismo cu turismo lo deteriora. Nos honestamente no ta kere cu esey necesariamente lo mester tuma lugar, pero preveni cu nos ta bay den e direccion ey ta depende na promer lugar di maneho di economia y primordialmente maneho di turismo. Nos a caba di pasa den un periodo di dos decada den cual tabata cuestiona de vez en cuando e maneho di keda permiti mas acomodacion, sin cu esaki a yuda para e proceso casi secreto di keda parti tereno na posible desaroyador. Den e sentido aki por bisa cu no tabatin un maneho strategico transparente y sensato, unda te awe ainda nos no sa ta te unda e trein aki ta sigui core. Nos no por sigui desafia nos suerte desde aden, mientras di pafor nos ta sobrevivi tur crisis. Nos no mester perde di vista e hecho cu nos peor enemigo no ta den exterior, e ta entre nos mes, ora ta sigui acepta maneho secreto. Y tin otro destino turistico cu a cana e caminda lamentable ey.