Den e edicion aki di nos column semanal tocante nos idioma Papiamento atencion pa e fenomeno di palabra cu ta (casi) identico, cu por significa algo totalmente diferente, dependiendo di e fuente original. Un poco como continuacion di nos edicion anterior unda esaki tambe a bin dilanti, unda ta mira con e confluencia di varios idioma ta resulta den un riqueza cu e idiomanan donante no tin. Den esey nos Papiamento ta keda un fenomeno admirable.

Mescos cu den encuentro entre cualkier dos o mas idioma, den trafico comercial o den dominacion geo-politico, den nos Papiamento tambe nos ta bin topa cu e fenomeno cu palabra practicamente identico ta yega na significa algo diferente den e idioma cu ta adopta e palabra.

Asina por ehemplo durante e siglonan di dominio y ocupacion riba e continente ey, influencia Frances na Gran Bretaña, y influencia Spaño na Hulanda por ehemplo a percura pa penetracion di masha hopi palabra di origen Latin cu tabata den uso den Frances y Spaño e tempo ey.

Seguidamente, cerca nos e palabranan a cuminza yega di diferente banda. Comercio den nos region tabata requeri conocimento basico di Spaño y den cierto caso tambe Ingles. Hulandes tambe como cu e tabata e idioma di administracion publico y di parti di e poblacion na nos islanan ABC.

Asina nos ta yega na un punto unda nos ta haya palabranan di origen similar o identico, cu otro significado, cu ta usa den Papiamento tambe, pero no semper di forma corecto. Esey ta sigur e caso di un persona cu no ta domina Papiamento bon y ta usa e variante mas cerca di su idioma nativo, pero di forma eroneo. Asina por ehemplo nos a yega di tende un portavoz di origen Hulandes, di un organisacion local, ta papia di un ‘advertencia’ cu lo a pone den corant. Esaki naturalmente no ta corecto, pasobra den Papiamento nos ta usa e palabra ‘aviso’ cu ta origina den Spaño y no un version ‘hispanisa’ di e ‘advertentie’ Hulandes. ‘Advertencia’ na Spaño ta significa un ‘waarschuwing’ (warning na Ingles). Nos conoce e palabra si pero den su variante Ingles (advertisement) y relaciona cu esaki tambe: ‘advertising’.

Aki nos por mira cu, a pesar cu nos tin un idioma crioyo cu regla bastante flexible encuanto adopta/adapta palabra, no ta asina cu cualkier idea di cualkier persona ta bira costumber y parti di nos vocabulario, sigur si no ta tene cuenta cu e hecho cu nos idioma ya conoce un termino pa describi tal cos.

Y ya cu nos ta papiando di e palabra ‘aviso’, ta parce nos interesante pa señala cu esaki a duna bida na e verbo ‘bisa’ den nos idioma, deriva di e verbo ‘avisar’. Curioso den e caso aki ta cu a tuma un palabra pa describi e verbo aki cu no ta e ‘decir’ Spaño, o e ‘dizer’ Portugues cu ta parce logico. Ta posible cu a opta pa un otro palabra den Papiamento promer cu e epoca di influencia Spaño, den tempo di influencia di Portugues anto. Indicacion di esaki ta, por ehemplo, cu den e idioma crioyo di Guine Bissau y Cabo Verde tampoco a adopta e verbo ‘dizer’ di Portugues, sino cu a adopta e verbo ‘falar’ na su lugar. Por ehemplo, den Criol di Guine, un persona por bisa: “N’ ka sibi nada, i ka falan’ nada.” (“Mi no sa nada, e no a bisa mi nada.”).

Lo ta interesante si algun dia nos por tin e oportunidad pa explora mas extensamente den pasado di nos idioma, y descubri e origen di e curiosidadnan aki, unda pa motibo desconoci nos antepasadonan a scoge un caminda completamente diferente, pero sí a base di e mesun idioma(nan) cu a aporta asina hopi na nos vocabulario di awe.

Comments are closed.