Den nos edicion di e siman aki atencion pa palabra masha comun den nos Papiamento cu ta resulta desconoci den un publicacion oficial. Den un recado di prensa oficial nos ta topa cu e anuncio di material apto o necesario pa recicla cu ta contene “lead (lood)”. Esaki a parce nos hopi straño pasobra nos idioma nacional conoce desde antaño e palabra ‘chumbo’ cu a bira parti di nos idioma a traves di Portugues, y posiblemente Gallego, idioma di region di Galicia. E palabra no ta conoci na henter Spaña, unda desde varios siglo e idioma di Castilla ta domina como loke awe nos conoce como ‘Spaño’ oficial, cu corectamente yama tambe ‘Castellano’.

Esaki no a significa fin di e otro idiomanan, manera Catalan, Gallego, y idoma Vazco, por ehemplo. E movimentonan pro-separacion ta sigui fuerte, manera recientemente na Cataluña, y den pasado tambe na Pais Vazco, cu por cierto tin un idioma unico cu no tin su origen den Latin manera e otronan menciona aki. E idioma Vazco tin mas relacion cu e idioma ‘Gaelic’ di Irlanda. Galicia su idioma ta refleha perfectamente su posicion geografico entre loke awe ta Spaña y Portugal y ta parce un mezcla perfecto entre e dosnan ey. Pa ilustra esaki, un frase for di un publicacion di un website tocante idioma Gallego:“Tesouro permite consultar de xeito simple a información completa contida en obras lexicográficas e dialectais que non sempre son de fácil acceso para os investigadores. A información das fontes orixinais ofrécese completa e organizada a partir de variantes, lemas, clasificación semántica e localización. A información textual compleméntase cunha representación cartográfica da distribución xeográfica das formas.Aki por observa cu e idioma Gallego ta combina elemento di Spaño, por ehemplo ‘información’ (Spaño) envez di ‘informação’ na Portugues. Di otro banda, ta usa e forma Portugues di pone e preposicion ‘se’ despues di e verbo, unda na Spaño e ta bay dilanti (‘ofrécese’ vs ‘se ofrece’). Tambe e uso di ‘e’ Portugues na lugar di ‘y’ na Spaño.

Pa bolbe na e palabra ‘chumbo’, esaki tin como origen e palabra Latin ‘plumbum’ for di cual tambe e palabra na Castellano ‘plomo’ ta origina. Ta dificil pa detecta origen di e palabra chumbo cerca nos, cu por ta via e herencia Portugues, den e desaroyo original di nos Papiamento, o cu esaki a bin via e influencia Gallego, cu tabatin un presencia destaca na Venezuela, for di siglonan atras. Un uso conoci di antaño tambe cerca nos ta e aplicacion di chumbo den forma di bolita pa añadi peso na un taray, pa e parti ey bay abao hibando e taray cune. En todo caso, e palabra ta di uso comun te awe y ta muestra atrobe di e falta di un diccionario explicativo di nos idioma.

Cambiando di tema, nos ta mira regularmente termino cu ta existi caba na Papiamento, usa pa indica algo completamente diferente, pa motibo cu a saca e palabra o termino ey for di otro idioma. Ehemplo di esaki ta cu recientemente un persona a retira di politica, y a describi esaki como su “resignacion” cerca su partido, aparentemente deriva di e termino Ingles ‘resignation’ (to resign). Sin embargo, e palabra resignacion ta conoci na Papiamento caba, desde antaño, originando di Spaño, cu ta significa ‘conformidad, aceptacion, sumision’ encuanto un cierto situacion o hecho, por ehemplo.

Conformidad anto cu un acto o situacion unda e persona no necesariamente ta di acuerdo cu locual e ta acepta como hecho. Den e contexto aki lo tabata mas corecto yama esaki ‘retiro’ o ‘renuncia’. Otro ehemplo cu ta aparece regularmente ta e conocido ‘aplicacion’ (di ingles: ‘application’) cu no solamente na Papiamento sino na Spaño specialmente riba continente Americano, tambe a haya entrada como sinonimo di ‘solicita’ (solicitud).