Den nos edicion di e siman aki, atencion un biaha mas pa e incorporacion o adopcion reciente di palabra y termino di otro idioma, cu ya tin nan equivalente den nos vocabulario. E motibo pa ripiti – parcialmente – loke den anterior edicionnan a bin dilanti ta cu e cambionan señala ta tumando lugar actualmente, y ta recomendable trata nan mesora pa preveni uso incorecto o innecesario.

Por ehemplo: un palabra cu nos a bin topa den nos propio edicion reciente ta: ‘teerballs’. Aki nos a keda cu un traduccion cu por tabata mihor; e ta referi na e bolanan di crudo (di petroleo) cu ta bin di e barco cu a kenter banda di Tobago algun siman pasa y cu den e dianan aki a yega nos isla. E palabra na Ingles lo ta ‘tar ball’ cu no mester traduci como ‘teerball’. Usa e palabra ‘teer’, originalmente di Hulandes ta corecto, pasobra e ta referi na e tipo di material aki. Kico ta un bon traduccion? Nos lo sugeri un ‘bala di teer’ o ‘bola di teer’.

Nos conoce di antaño e expresion, usa ora nan sirbi bo un te o koffi demasiado fuerte: “Conchale, loke b’a duna mi ta manera ‘koolteer’.” Kico ta ‘koolteer’? Esey ta un tipo di azeta cu anteriormente tabata usa pa conservacion di madera contra humedad, manera palo di luz, rail pa trein y otro material usa pafor di cas. Awendia ta papia mas di ‘carbolineum’ cu ta un producto casi similar.

‘Retire’ o ‘retira’?

Un di e terminonan na Ingles cu nos ta mira aparece den prensa local ta ‘retira’, cu ta ser usa pa traduci ‘retire’ o ‘retired’. Esaki ta traduci corectamente cu ‘pensiona’, y un ‘retiree’ ta un ‘pensionado’. Den nos Papiamento ‘retira’ tin otro significado, cu tin su origen den Spaño, y ta ser usa por ehemplo den caso di kita un persona di trabao. Tambe ‘retira’ ta significa tambe revoca algo, hala algo atras, por ehemplo, ‘retira’ un propuesta.

GDP y Producto Domestico o Producto Interno Bruto

Den varios publicacion nos ta bin topa cu dos variante di loke na Ingles ta Gross Domestic Product (GDP). E variantenan ta ‘Producto Domestico Bruto’ y ‘Producto Interno Bruto’. Di unda nan ta bin? Producto Domestico Bruto ta un traduccion directo for di Ingles, mientras cu Producto Interno Bruto (PIB) ta e adopcion di e termino manera cu e ta di Spaño. Cual di nan tin preferencia? Nos lo conseha usa e formato di Spaño, pasobra mas en general nos ta usa e idioma ey como promer referencia, pero nos no ta reclama ningun autoridad den esaki.

Ya cu nos ta tratando e tipo di terminologia aki, ta bon pa elabora tambe riba otro termino parecido. Nos ta ripara cu tin ora hende ta confundi entre Gross National Product (GDP) y Gross National Product (GNP). E diferencia entre e dos metodonan di medicion aki ta cu GNP ta referi na valor di tur producto y servicio produci pa ciudadano di un pais, tanto dentro di e pais como den exterior. GDP ta midi e valor di tur producto y servicio produci dentro di e pais, tanto pa ciudadano como pa residente stranhero. Loke ta usa mas tanto den cifra cu ta publica ta e Producto Interno Bruto. Na Papiamento nos lo usa anto Producto Nacional Bruto, sin demas discusion.

Bay wak y no wak nada

Un custumber un poco peculiar cu nos a desaroya den nos Papiamento ta cu, diferente cu otro idioma, nos no ta haci un bon disticion mas den loke den otro idioma ta e diferencia entre ‘mirar’ y ‘ver’, na Hulandes ‘kijken en zien’; na Ingles ‘to look and to see’. Kico ta e caso cerca nos? Cu hopi hende no ta haci e distincion aki; nan ta usa e verbo ‘wak’ pa ambos. Tin momento cu esey no ta problema, dependiendo di e contexto. Pero tin hende cu por bisa bo: “Mi a bay wak y mi no a wak nada.” Cincuenta aña pasa ainda lo bo por a haya e comentario: “Bo kier men, bo a bay wak y bo no a mira nada…” Awendia e custumber a pega caba y pa mayoria di hende esey ta completamente normal, pero pa mayor claridad no tin ningun obstaculo pa haci e diferencia entre ‘wak’ y ‘mira’; tur dos verbo ta existi den nos idioma y haci e distincion sigur ta haci un diferencia.