Nos a logra eleva nos idioma nacional Papiamento na nivel di idioma oficial, cu su gramatica y lista di palabra, tur cos conteni den un ley. Un logro importante cu mester por tin consecuencia pa e bon uso di Papiamento den bida diario.

Sin embargo, nos ta keda mira un variedad enorme di forma di skirbi y papia Papiamento, segun conocimento y preferencia di e usuario, lagando nos cu e pregunta si por mehora y unifica esaki. Pa haci un contribucion den esaki nos ta cuminza cu un articulo – modesto di volumen – cada fin di siman unda nos ta discuti e tipo di eror, o diferencia di opinion, encuanto nos idioma.

Diferencia di opinion tambe, pasobra no tur cos ta ‘skirbi den piedra’ y nos ta experimentando tur dia influencia di otro idioma den nos idioma nacional.

Pa duna inicio na esaki, awe e diferencia den forma di skirbi entre e regla oficial y e custumber di sigui e ortografia Spaño, cu ademas a haya un extra impulso den ultimo decadanan cu un presencia hopi fuerte di poblacion cu e idioma materno aki na nos isla. No cu e no tabata presente, pasobra esnan di mas edad por sabi cu e cercania di continente tin nos den contacto intenso cu Spaño pa varios siglo, entre otro via e lazonan cu tabatin cu Iglesia Catolico a traves di arzobispado di Coro te den decada di 1950.

Por ehemplo, mientras cu a scoge oficialmente pa elimina e letter ‘q’ casi completamente for di nos forma di skirbi, e custumbernan di antaño ta sigui nan curso. Nos tin e ehemplo reciente di e ‘toque de queda’ cu a haci su entrada atrobe via e crisis di Covid-19 y esnan entre nos cu lo insisti cu ta ‘toke de keda’ lo ta e forma corecto di skirbi esaki, lo ser declara ‘loko’.

Asina tin mas palabra cu automaticamente un gran mayoria lo skirbi den e forma original Spaño, manera por ehemplo ‘quincena’. Skirbi ‘kinsena’ y hopi hende lo puntra nan mes “ta kico esey ta?” Nos propuesta ta pa mantene e forma original di skirbi aki, ya cu esey tambe ta e ortografia etimologico cu nos ta sigui, y cu ta considera parti di nos herencia cultural.

Uso innecesario di ‘q’

Y ya cu nos ta tratando uso di e letter ‘q’, y aunke nos ta boga pa uso di e letter ‘q’ den palabra di origen Spaño/Portugues, nos ta trata tambe otro caso unda ta usa ‘q’ den otro idioma pero unda den Spaño ta usa un ‘c’. Nos ta sigui e forma di skirbi Spaño. Esaki ta conta por ehemplo pa palabra cu na Ingles ta skirbi cu ‘q’. Por ehemplo: ‘consequence’ cu na Papiamento ta e version Spaño ‘consecuencia’ y no ‘consequencia’. Igualmente palabra manera ‘elocuente’ o ‘cuestion’. Nos ta mira regularmente e tipo di aberacion aki cerca persona cu a studia na Ingles y ta continua cu e forma di skirbi den nan Papiamento.

Si haci esaki consecuentemente, e lo hiba nos na revisa hopi di e palabranan cu a introduci artificialmente den nos ortografia. Entre otro e uso di e letter ‘s’ na lugar di un ‘z’ den palabranan adopta di Spaño, manera ‘voz’ y ‘vez’. Esakinan segun e reglanan di awe a bira ‘bos’ y ‘bes’. Tur esaki ta origina den e escogencia di esnan cu a sinta traha regla poco aña pasa, pa e principio di skirbi nos idioma ‘manera bo ta papi’e’. Pero ki dia pueblo a scoge esaki? E tabata mas bien algo imponi pa algun persona cu ta haya cu nos Papiamento mester bira mas uniforme na esun di Corsou. Y ta ken a dicidi ki dia, cu ta nos mester adapta na Corsou, y no al revez?

Potret: Papiamento.aw.