Siman pasa, durante mi breve estadia na Bogota, e protagonista principal tabata e ola di protesta cu a cuminsa dia 21 di november na Colombia.

El a bira practicamente mi anfitrion durante e cuater dianan cu mi a permanece den e ciudad capital di e pais bisiña aki. For di mi yegada te dia cu mi a bin bek diadomingo ultimo, e palabranan cu mas tabata resona cerca mi tabata ‘protesta’… ‘cacerolazo’… ‘plantón’.

E contacto cu e ambiente produci pa e accion na Colombia tabata mesora. Mi tabata para den e rij interminabel di control di migracion na aeropuerto El Dorado, eynan e ambiente di preocupacion a bira uno evidente cerca un pareha Chileno cu tabata mi dilanti. “Nos a sali di Santiago pa bin topa e mesun situacion na Bogota,” nan a expresa. Chile hunto cu Bolivia, Peru, Ecuador y Colombia ta e paisnan Latino Americano cu awendia e protestanan riba caya ta tumando luga pa expresa den diferente forma nan mal contento, principalmente riba e debenan social cu ta afecta nan y cu a genera un crisis politico fuerte den e paisnan aki.

Taxista.
Un bes pafo di aeropuerto, e taxista a puntra mi manera un gambledo ta spera cu e bala di e ruleta ta cay den e number cu el a pusta: “Buenas noches señor! A qué dirección vamos?” Mi a dun’e mi adres na Chapinero. E taxista su reaccion tabata: “Ban spera cu nos no ta topa un plantón!” E palabra aki tabata uno nobo pa mi, a pesar cu mi a biba casi 28 aña na Colombia. E kier men un masa di hende cu ta para un caminda strategico pa stroba e trafico. Eynan nan ta grita frasenan manera “Duque chao, Duque chao” of “Duque renuncia!” Pero tambe contra su padrino politico: “Uribe paraco, el pueblo esta berraco!”

Durante e recorido den e taxi, cu a dura mas cu e tempo normal y logicamente mas placa cu loke normalmente mi ta paga pa e servicio, e taxista a duna mi un informacion general di e accion di protesta aki. Como periodista semper mi ta keda sorprendi pa e taxistanan Bogotano nan capacidad di ta bon informa, pero nan habilidad di sintesis pa transmiti cantidad di informacion den un lapso cortico di tempo.

El a bisa mi riba e situacion na Colombia y e marchanan masivo denomina como ‘Paro Nacional’ cu ta consisti den un serie di mobilisacion social convoca y organisa dia 4 di november ultimo pa e sectornan opositor di gobierno. Ta asina cu su dia siguiente, 5 di november ultimo, a presenta un mocion di censura den Congreso Nacional di Colombia contra minister di Defensa, Guillermo Botero, kende a renuncia. Esaki debi na un bombardeo cu a tuma luga na luna di augustus ultimo den e region di San Vicente del Caguán. Den e atake aki contra un lider guerrillero di un grupo di disidentenan di FARC-EP, tambe a muri 8 menor di edad. Algun di e menornan aki a wordo forsa pa bira miembro di e organisacion ilegal.

 

Esunnan tras di e manifestacion nacional ta sindicatonan, organisacion di pensionadonan, maestronan di scol publico y studiantenan di universidadnan publico y priva, bou e nomber di ‘Comite Nacional del Paro’ contra Presidente Ivan Duque su gobierno, considera uno di ‘derecha’ di mesun partido di ex Presidente Alvaro Uribe.

Tambe durante e recorido e taxista a referi na e causanan di e manifestacion. E ta un mal contento contra e maneho ambiental, social, educacional, pension y economico di Presidente Duque. Tambe riba e maneho cu e mandatario actual a duna na e asina yama conflicto interno di esunnan cu a bira disidente di guerrilla di Farc, compara cu e presidente anterior. Igualmente e taxista a papia tocante corupcion grandi, falta di proteccion di e lidernan social y tambe e cunukeronan, ex guerrilleronan y pueblo indigena.

 

Ya casi yegando nos destino, el a papia tocante e actonan di violencia den pleno centro di Bogota. E mes, como un gran mayoria di Colombiano, tabata na fabor di e accion aki, pero si contra di cualkier hecho di violencia of destruccion contra propiedad publico. El a menciona cu varios morto a cay, entre nan e hoben Dilan Cruz, durante un confrontacion cu e Polisnan anti disturbio (Esmad).

Pero tambe e taxista a referi na e cantidad di mas cu 500 hende herida y mas cu 200 persona deteni, mayoria di nan hoben universitario, pa vandalismo of destruccion contra propiedad publico. Den un pais cu a polarisa su mes entre ‘derecha y izquierda’, mi a prefera di scucha so y no expresa niun opinion. Sinembargo, ya na final di su recorido, e taxista a los un frase cu a pone mi reflexiona: “Nos generacion a guli hopi sin bisa nada. Wak kico nos yiunan a hereda!” Mi contesta sin niun emocion tabata na Spaño: “Señor, usted tiene razón.”

Tension.
Na mi yegada, e bonbini cu mi a ricibi for di mi sernan keri tabata: “Mincho bo a yega!… bo tin suerte.” Nan a laga mi sa nan preocupacion debi cu dia 21 di november ultimo, Presidente Duque a decreta un ‘toque de queda’ of prohibicion pa circula libremente, caminda cantidad di pasahero no por a bandona aeropuerto. Mientras cu otronan a perde nan vuelo.

Durante e dianan siguiente den e sala di espera di e consultorio di dokter, e tema comun tabata e ‘plantón’, tambe e famoso ‘cacerolazo’ y e canticanan cu tabata duna un ambiente masha folklorico na e serie di accion aki. E pueblo Colombiano ta uno creativo y alegre, esaki a pesar di nan problemanan y gran desigualdad social. Cerca mi yiu Chris su universidad tin un tienda chikito cu ta bende tur sorto di cos. Nan ta yam’e ‘La Tienda del Mono’. E doño di e negoshi ta un ‘paisa’, comerciante Antioqueño, kende semper ta saca e miho probecho na tur situacion of circunstancia. E no ta perde di gana! E biaha aki el a cuminsa bende weanan hunto cu cucharanan y un foyeto cu el a yama: “Manual de ritmo para el cacerolazo.” Tambe a introduci un app cu diferente zonido produci entre e impacto di e cuchara of palo contra e wea. Increibel!

Un biaha mas durante mi recorido di regreso pa Aruba, e taxista a entabla un combersacion masha reflexivo cu mi rond di e paro nacional aki. El a bisa mi cu den su condicion di hende humilde, e tabata na fabor di e manifestacion aki, pasobra e tabata mal contento cu hopi cos. Pero e tabata contra vandalismo y violencia, pasobra na final di cuenta nan tur tin cu paga pa e dañonan ocasiona.

Por cierto mi unico contacto fisico cu un acto di vandalismo of destruccion tin di haci cu un paradero di bus cu nan glas a wordo destrui cu un bloki, sin motibo. Na Bogota mas cu 68 stacion di e servicio masivo di transporte TransMilenio a sufri daño, caminda un 48% di nan structura a wordo destrui. Ademas di cantidad di bus y otro propiedad publico.

Reflexion.
Pa mañan, diahuebs 4 di december – apenas 20 dia pa celebra Pasco di Nacemento – Comite Nacional di Paro a convoca mas mobilisacion den henter teritorio Colombiano. Nan a pronostica cu e lo bira similar of mas grandi cu esunnan di dia 21 y 27 di november ultimo. Na final e taxista a confesa mi algo: “Mi kier pa e cos aki stop caba.”

Un poco decepciona, el a bisa mi cu december ta e temporada cu e por gana algo extra. “Señor, estoy preocupado por la ropa y los regalos de mis hijos,” el a confia mi. Si e paro sigui, e luna clave aki di actividad economico y comercial, ta bay perdi, el a laga mi sa. Un luna cu e sector comercial ta genera mas cupo di trabou danki na e benta di Pasco y Fin di Aña. “E ta un luna cu nos por balansa e golpinan cu nos a haya henter aña”, e taxista a bisa mi cu un preta di man.

Ya caba abordo di e avion y mas trankil rumbo pa Aruba, mi pensamento a bay mesora riba con bendiciona nos ta. Sinembargo e reflexion di e taxista: “Nos generacion a guli hopi sin bisa nada. Wak kico nos yiunan a hereda!”, te ainda ta resona den mi cerebro.

 

 

Comments are closed.