Aruba no ta un di e top tres pais na mundo ora ta trata di turismo duradero. Esey ta locual Jeff Sybesma di Corsou a skirbi den un opinion cu a lanta hopi atencion na Aruba. E opinion publico di Sybesma a keda publica den varios media y mas bien tabata como reaccion riba un articulo cu a sali dia 23 di maart 2021, cu Aruba ta un di e tres paisnan cu ta hiba turismo sostenibel. E articulo aki a keda publica den Travel & Leisure y mas bien e mester tabata parce di ta un advertorial, esta un pagina paga pa ATA mes.

Pasobra den opinion di Sybesma, un periodista obhetivo cu bishita Aruba lo haci su mesun investigacion y saca su mesun conclusion, cu mas bien turismo duradero ta leu di ta e realidad. Aruba den concepto di Sybesma no ta cumpli cu turismo duradero cu ta nifica cu mester tene cuenta cu proteccion di naturalesa, medio ambiente y cultura, ademas di derechonan humano. Y ehempelnan na Aruba ta net lo contrario.

Pa cuminza, Aruba ta anda na forma pesimo cu su maneho di desperdicio, unda dump na Parkietenbos no solamente ta plama sushedad, huma y toxiconan den aire, pero ta afecta e coralnan y rifnan tambe cu awor ta cay bao Parke Marino Aruba. Riba dje, ta benta tur sorto di desperdicio na Parkietenbos, for di desperdicio di hotel, crucero, pero tambe desperdicio kimico, incluso pa hopi añanan tambe asbest. E matanan di mangel rond di e dump practicamente ta stik, locual ta afecta e piscanan den e awa. Riba dje, e huma y toxiconan den aire ta afecta e calidad di bida di habitantenan di Parkietenbos. Ningun Gobierno a soluciona e problema y ta mas bien tapa y sconde, sin tene cuenta cu medio ambiente y e hecho cu dump ta yegando mas cerca di aeropuerto cu tambe ta afecta pa e huma toxico. Sigur algo cu ICAO (Organisacion di Aviacion Civil Internacional di Nacionnan Uni) no lo ta contento cune. E ehempelnan menciona sigur no ta ehempel di sostenibilidad, segun Sybesma.

ATV/UTV
Aruba tambe ta permiti actividadnan cu no ta sostenibel, y a bay for di man cu e turismo di ATV. Varios turista a haya accident, algun a perde nan bida. Ademas, organisadornan di e tournan ta scoge deliberadamente den naturalesa sin tene cuenta cu tipo di mata y animal protegi. Sybesma a uza un argumento di un fotografo ambientalista cu a sclama cu e stenchi, e Ternula antillarum ta na caminda pa Aruba pa pone nan webonan manera tur aña, y cu e turtuganan a cuminza pone nan webonan caba. Y aunke cu Aruba a apunta e Shoco den ley como simbolo nacional, Gobierno no ta haci nada pa stroba cu e ATVnan por destrui e neishinan. Y esaki no ta sucede incidental, sino diariamente y continuamente, unda te hasta ta ignora borchi di prohibicion. Sybesma tambe a menciona con Fundacion Parke Nacional Arikok a pidi pa para tur trabaonan pa amplia Aruba Ocean Villas cu ta ubica mey mey di e mangelnan, cu ta protegi pa ley .

Asina tin un cantidad di ehempel unda riba papel Gobierno di Aruba ta bisa di ta para pa desaroyo sostenibel, cu atencion pa naturalesa, pero den practica e ta otro. Mester djis mira e construccion sin control di mas hotel na Aruba. “Pues, bati riba pecho cu Aruba ta den e tres destinacionnan turistico mas duradero no ta solamente un ‘wishful thinking,’ pero puro mentira.

Biologo y activista

Bon Dia Aruba a tuma contacto cu Sr. Sybesma basa riba hopi reaccion di hende na Aruba cu a puntra di con un persona di Corsou ta duna opinion riba Aruba. Segun Sybesma, semper el a stima naturalesa y medio ambiente, y ademas ta specialisa den ecologia y biologia di coral. “Mi ta defende naturalesa y medio ambiente di mundo. Como biologo mi ta preocupa hopi con nos ta anda cu nos naturalesa y medio ambiente. E recursonan natural di mundo no ta sin fin y toch nos ta actua manera nan ta. Tin hopi especie cu ta den peliger di extincion.” Ademas, humanidad, tambe na Corsou, St. Maarten y Aruba ta sigui susha y contamina nan medio ambiente, sea ta den awa, aire y e superficie di e islanan. “Nos no ta maneha nos espacio limita na un forma sensato, sigur no si mira con e ta sucede na Corsou of Aruba. Si Gobiernonan tin bista unicamente pa crecemento economico, cuponan di labor, sin tene cuenta cu consecuencianan negativo pa naturalesa y medio ambiente, anto mester skirbi articulonan critico.”

Pakico Aruba

“Mi no por mehora henter mundo, aunke mi kier esey. Pero mi ta wak Reino Hulandes den su totalidad. Nos tur tin e mes un paspoort y nos tin un conexion cu otro, aunke cu nos tin nos mesun caracteristicanan. Esey ta bon y mester aprecia esaki. Pero e punto ta keda cu mester tene suficiente cuenta cu naturalesa y medio ambiente. No solamente riba papel, sino cu accion.”

Sybesma a bisa cu e ta un persona di Reino, pasobra e tin famia na Hulanda, Corsou y Aruba. E tin un amiga special ta biba na Parkietenbos, di ken “mi sa cu e y su famia ta keda afecta pa e falta di atencion pa cu e maneho di desperdicio y contaminacion causa door di e dump di Parkietenbos. Esey no ta manera con pa anda cu hende.” Sybesma a bisa cu berdad soluciona problema di desperdicio ta costa hopi esfuerso y placa, pero esey no ta nifica cu por djis laga e asunto bay for di man. “E problema no ta na Aruba so, sino St. Maarten tambe y mi por a skirbi e storia aki di Corsou tambe.”

Ciudadanonan por bay Corte ora cu sinti cu nan derechonan y nan salud ta afecta, pero realidad ta cu na Aruba, mescos cu na Corsou, e ta un paso hopi caro, pasobra mester di abogado. Y si perde, tin mas gasto ainda. “Riba dje, decision di Corte en principio ta entre dos partido. Y no semper tur caso ta igual. E miho opcion ta pa usa e articulo den Codigo Civil unda ta duna gruponan e derecho pa actua na interes colectivo. Den e caso aki, Fundacion Parke Nacional Aruba a tuma paso contra e ATV. Problema ta si cu hopi di e fundacionnan aki no tin suficiente placa pa entama caso tras di caso. Na Hulanda, accion colectivo a pone cu Hues a instrui Gobierno Hulandes pa cumpli berdaderamente cu palabracion pa reduci e cantidad di emision di CO2 den aire, of na Corsou, con Hues a obliga Gobierno pa sigui normanan di Organisacion Mundial di Salud den caso di e refineria Isla. Na Sint Maarten Hues a obliga Gobierno pa sanea e Dump memey di Pondfill di Philipsburg. Lamentablemente, Corte, den apelacion a kita e limite di un aña pa a sanea e dump di St. Maarten.”

Ciudadanonan pues ta limita, y na Aruba no tin e Ombudsman pa actua na su interes. “Un otro forma ta pa skirbi articulonan critico,” Sybesma a bisa.

Naturalesa ta nos bida

E ta crucial pa tur hende realisa cu sin un naturalesa saludabel, e existencia di hende ta na peliger. Hende mes ta caba cu especienan cu ta importante pa su bida, manera pisca. “Pues e ta logico cu no por sigui asina. Pero banda di esey, cada organismo tin su balor intrinsico, y tin derecho di respet. Nos mester duna mata y animal nan espacio y cuida nan. Sea consciente di e rol di hende riba mundo. Y esey ta responsabilidad di cada individuo, no djis un organisacion di naturalesa.”

Finalmente Sybesma ta kere cu si Aruba berdad ta serio den proteha su naturalesa y medio ambiente y bira un destinacion duradero, no ta necesario bin cu mas estudio. “Gobierno mester haci locual ta skirbi den tur e rapportnan cu tin caba. Implementa berdaderamente locual ta recomenda. Lo por mira mehoracion mesora. Mi ta convenci cu ta unicamente un grupito no ta interesa pa sigui e consehonan. Esey ta e grupito cu ta beneficia di cierto poder y weganan cu no kier pa atacha nan poder. Finalmente, tur cos ta draai pa placa y poder,” ta e pensamento di Sybesma na Bon Dia Aruba.