Den un charla sigui pa discusion na Universidad di Aruba diamars pasa, encuanto e papel di parlamento den nos sistema gubernamental, a bin dilanti algun aspecto importante y interesante. Primeramente mr. Luciano Milliard a duna un exposicion historico y actual di sistema(nan) parlamentario, despues di cual mr. Adi Thijsen, presidente di parlamento a duna su vision riba e tema. No ta nos intencion pa duna un relato completo di e evento, sino mas bien ‘highlight’ algun aspecto cu a bin dilanti.

Ta logico cu durante e debate a bin dilanti e fayonan cu tur hende ta mira den e sistema parlamentario di nos pais. Tur hende ta consciente tambe cu ta varios proposicion a yega di haci pa trece cambio den e sistema, cu e speransa di haci un diferencia, positivo. Por ehemplo, e proposicion di eleccion separa pa un ministro presidente y pa parlamento, di cual a surgi duda tambe si esey lo ta e solucion. Basicamente a cuminsa crece e consenso cu no tin solucion facil pa atende e problema, cu den teoria ta facil pa bisa cu e organo mas halto den gobernacion ta nos parlamento, pero e practica ta indica cu ta e ehecutivo (gobierno) mas tanto ta dirigi parlamento. Y cu esaki tin di haci cu e fenomeno cu di e partido(nan) den gobierno, tur e lidernan di mas peso ta bira ministro, lagando esnan di menor rango den parlamento, cu consecuencia cu ‘yiu mester controla tata’.

Un dado momento a yega na e conclusion, cu ta dificil pa combati e malo aki solamente cu regla y ley, pero cu ta necesario un cambio di mentalidad… Esaki sigur ta berdad, pero nos mester ta consciente cu mentalidad ta algo cu ta tuma hopi tempo, talvez varios generacion pa cambia… si tin precondicion faborable pa cambio. Es decir, mentalidad no ta cambia di mes, pero ta cambia bao presion di un minoria, cu gradualmente ta bira un mayoria cu ta vocifera y ta expresa un opinion positivo al caso, y tin un manera di actua cu ta cuadra cu e mentalidad corecto ey. Nos tur sa cu pa mentalidad cambia anto, nos mester duna ehemplo, pa sikiera e generacion cu ta lanta awor haya e ehemplo corecto. Esey no ta conta pa politica so, pero den bida diario di cada un di nos tambe.

Pero, nos ta realmente prepara pa haci esey, pa duna e bon ehemplo, den nos bida, pero tambe exigi esey di nos mandatario y parlamentarionan? Nos no ta asina sigur di esey. Un simple ehemplo: recientemente un ministro na Curaçao ta tene un rueda di prensa pa anuncia su retiro pasobra ministerio publico a entama un investigacion penal contra su persona. E ta declara di kier duna tur espacio na e autoridadnan hudicial pa haci nan trabao sin su presencia como mandatario, y ta spera di por bolbe ora tur cos ta tras di lomba y cu e tin tur confiansa cu lo determina cu e no ta culpable di ningun hecho castigable. Ya caba su partido a anuncia cu pronto e t’ey atrobe, pasobra ministerio publico no a haya nada… Un poco tempran di parti di hende cu ainda no ta comprende e moral: cera boca y laga e autoridadnan papia, bo no tin nada di anuncia. En todo caso, nos ta kere cu na Aruba algo asina por ta posible? Talvez si pero mirando con recientemente cosnan a bay den e caso Ibis, nos tin miedo cu cualkier caso cu mester surgi, atrobe ta bira un guera perfecto segun e lineanan di separacion partidario. Poco hende a mustra den e acontecimentonan reciente e madurez necesario como bon ciudadano pa bisa simplemente: “Laga husticia cana su caminda.” Pa no papia mes di e falta di dignidad di e persona mes pa hala atras, y tambe di su partidarionan cu a move cielo y tera pa mantene e persona den un posicion imposible, como ministro sin cartera, mientras cu nos constitucion no conoce esey, y cu moralmente ademas a keda incorecto. Asina ta, nos no tin tanto confiansa cu, si surgi un caso asina atrobe, cu nos mandatarionan lo mustra un nivel moral apropia y ‘invita’ e colega concerni pa ‘step down’ aunke sea temporalmente, pa despues por bolbe despues di kita tur duda.

Conclusion: ta hopi dificil pa logra cambio di mentalidad si esaki mester sucede den un ambiente adverso, tanto den politica como den comunidad, sin cu tin algo pa apoya esey. Nos ta bin cay back anto riba regla: legislacion. Pero cu un condicion extra: ehecuta ley, irespecto e persona concerni! Nos no ta tremendo den traha ley, pero nos ta resulta pio ainda den ehecucion. Si pa cada regla o ley cu tin nos mester haci excepcion pa tal o cual persona, cu ta famia o conoci, anto nos no ta yega na nada, nunca.

Nos ta biba den un comunidad chikito, cu tur bentaha y desbentaha di ta topa cara a cara cu otro regularmente. Respet pa espacio di cada un ta importante y valioso, pero no por conduci na impunidad. Nos a biba demasiado tempo caba den e ambiente ey di corupcion y amiguismo, lagando e ciudadano comun cu e ehemplo malo aki. Esey ta rekeri cambio di mentalidad… y mas.

LJMADURO – 15-MEI-2019