Nos transporte publico no ta duna servicio satisfactorio. Un conclusion fuerte cu sin embargo no tin nada di haci cu e esfierso di esnan cu ta traha den e sector aki; no ta trata di esey. E tin di haci cu algun factor cu ta haci hopi dificil pa nos tin un sistema di transporte publico satisfactorio na cualkier momento den futuro tampoco. Y esey ta lastima, pasobra bon transporte en general ta hopi importante pa nos economia. Esey nos por ripara den e temporada aki, cu varios caminda cera cu ta ader mayor di nos sistema vial.

Un tema bastante cayente na e momento aki, cu obstaculo pa trafico tur caminda, cu diferente rotonde cera, tur cos cu e speransa cu ora e caminda nobo, e ‘ringweg’ keda cla, e por haci un diferencia considerable den trafico. Esey ta di spera tambe, pasobra si nos tuma na cuenta e retraso cu diesmiles di hende tin actualmente pa yega trabao y despues pa yega cas atrobe, nos ta yega na un daño economico bastante grandi. Imagina 40.000 hende cu ta perde un ora pa dia cu trafico. Pa siman esey ta 200.000 ora, pa aña 52 x 200.000= 10.400.000 ora. Un aña/persona di trabao ta 40 x 52= 2080 ora. Esey ta duna nos un total di 5.000 aña/persona di trabao perdi… pa e obstaculonan actual solamente. Tempo costoso cu ta bay perdi pa trabao, menos productividad, o pa tempo cu famia, cu ta ‘priceless’. Esaki ta casi 10% di nos actual forsa laboral disponible. Esaki ta duna nos un impresion di con importante bon infrastructura ta pa nos economia.

Pero crea bon infrastructura di transporte ta exigi mas. Pasobra casi tur di nos tin transporte individual nos no ta pone tanto atencion riba transporte publico. Ta facil pa pensa cu tur hende tin un auto, y sigur riba un isla chikito cu un poblacion grandi pa su tamaño, probablemente nos ta den e top 10 di mundo mas motorisa. Un bista den Wikipedia ta duna nos en berdad un lista, lidera pa San Marino, cu 1.263 vehiculo pa cada 1.000 habitante. Aruba cu, ban bisa 80.000 vehiculo riba 110.000 habitante, lo tin anto 727 vehiculo pa cada 1.000 habitante, poniendo nos en berdad net den e top 10 di mundo. Algo pa ta orguyoso? No necesariamente. Nos tin un cantidad grandi di vehiculo cu ta core, practicamente tur cu un solo persona aden? Eficiente? No, hasta por bisa un desperdicio enorme di recurso financiero y material, pa no papia mes di e contaminacion ambiental, cu no ta preocupa nos tanto, pasobra biento ta hiba tur cos pa Colombia, berdad?

Ademas, ainda ta keda suficiente hende cu ta depende di otro transporte pa nan yega trabao tur dia. Y como cu nos tin nos poblacion plama riba un superficie asina grandi, ta bira dificil pa organisa un sistema di transporte publico pagable. Ta imposible pa crea un red di linea di bus cu ta brinda tur habitante un posibilidad di subi den un bus na un distancia razonable di nan cas. Ademas cu e frecuencia cu cual e busnan actual ta pasa, no ta lago di gaba. Aunke mester bisa si cu e idea di e busnan chikito ta trece un cierto alivio den esaki. Pero cu tur esaki e asunto no a keda resolvi. Y esey na su turno a duna bida na loke nos por yama e ‘Uber version Aruba’: e taxi ilegal cu ta busca y hiba hende riba e rutanan incoriente pa percura pa hende por yega na unda nan mester yega, sin cu nan mester tin un vehiculo.

Naturalmente mayoria di nos lo bisa cu nos simpelemente no mester permiti e taxi ilegal. Ta berdad cu e ta contra ley y ademas no ta cumpli di rekisito manera seguro pa e pasaheronan, cu ta exponi na riesgo cu no tin cobertura. Pero, prohibi y trata di kita e taxinan aki di caminda ta resolve e problema? Ta facil pa bisa cu nan mester tuma transporte publico oficial pero esey ta resolve nan problema? E rutanan normal no ta cubri tur area y ta laga hopi hende sin un alternativa, y pa nan tambe presenta na trabao ta algo primordial. Kico por ta e solucion anto?

Nos ta kere cu ta bira tempo pa cuminsa pensa ‘outside the box’. Nos tin un situacion unico aki cu no ta cuadra cu e situacion normal di un ciudad tradicional, unda normalmente 110.000 habitante lo ta biba den un cuarto parti di loke nos tin ‘urbanisa’ na Aruba. Ta posible anto pa crea un tipo di permiso pa vehiculo di transporte publico cu no ta mara na un ruta fiho? Cu por comunica cu su clientenan via celular manera ta sucede caba, y ta palabra cu nan ki ora e ta pasa busca nan. Asina awendia hopi hende ta resolviendo nan problema di transporte caba, y cu ta proba di ta di vital importancia pa hende cu mester bay di un lugar pa otro unda no tin linea di bus disponible. Nos lo ta creando nos propio version di un ‘Uber’ legal cu ta sirbi e proposito cu nos mester. Pa situacion special, solucion special.

LJMADURO 22-MAR-2019