editorial 2_15_1.jpg

Colegio di Supervision Financiero pa Aruba (CAFT) a caba di publica su reaccion riba e segundo reportahe pa 2016 di gobierno di Aruba. CAFT ta contento di mira un mehoracion den e maneho di administracion financiero, loke ta resulta den mas claridad den e rapportnan di cada tres luna. Banda di elogio pa esaki CAFT no ta keda sin mira cierto tendencia negativo, specificamente den entrada di gobierno, unda cu practicamente tur aumento di entrada ta depende di extra entrada di impuesto riba ganashi. E aumento aki ta producto di e cambio di e sistema di cobransa, loke den e prome tempo ta percura pa cobransa di diferente aña cay hunto. Cu e desbentaha cu dado momento esaki lo baha na un nivel considerablemente mas abao. CAFT ta nota tambe cu impuesto riba salario a keda atras, igualmente e situacion den impuestonan indirecto, manera impuesto di importacion y BBO. En todo caso entrada total di impuesto ta manera a spera y e gastonan ta dentro di e cuadro proyecta. Cu esaki, e deficit den seis luna a keda den e limitenan cu na fin di aña mester garantisa un deficit di no mas di 2% di GDP. CAFT ta indica si cu  gastonan di personal a crece mas di loke tabata programa, mientras cu categoria di bienes & servicio a keda atras, loke a yuda tene gastonan total bao control.

Tambe CAFT ta señala cu den e cifranan di e ‘sector colectivo’ (gobierno central, AZV, SVB, Serlimar, Universidad di Aruba, ATA) por constata cu entrada di prima tanto pa AZV como pa SVb ta kedando atras. Pa AZV esaki por tin como consecuencia cu e deficit por ta mas grandi di loke a anticipa. Segun CAFT, SVb ta calcula cu a base di menos entrada di prima den prome mita di aña, crecemento economico nominal hasta por ta 1% negativo. Pa SVb esaki ta haci cu e surplus entre prima AOV ricibi y pension paga lo ta menos. Esaki tumando na cuenta tambe cu den di dos parti di aña ta haya e grupo nobo di pensionado ta bin aden. Esaki pa motibo di e schedule cu tin di retraso ( di seis luna) den inicia pago di pension, segun plan pa yega na edad di 65 aña na 2024.

E señalnan aki di e sector colectivo, mas esun di entrada di impuesto indirecto, ta duna multiple indicacion cu economia no ta canando bon. Esaki por conduci na un revision di e expectativa di crecemento di GDP pa fin di aña. CAFT ta constata cu awor ainda gobierno den presupuesto 2016 ta tuma como punto di salida un nivel di GDP  di Afl. 5203 miyon (+7.6% nominal) pa fin di 2016, pero cu Banco Central na april ultimo caba a revisa esaki pa solamente Afl. 4922 miyon (+1.8% nominal). Segun CAFT ta anticipa, e crecemento economico decepcionante lo tin consecuencia negativo pa entrada di gobierno, specificamente den impuesto indirecto.  

Tambe e crecemento minimal aki ta duna un GDP mas abao, loke ta influencia tambe e corelacion entre debe publico y GDP. Na mita di aña debe a yega na Afl. 4004 miyon, loke ta duna un porcentahe di 81,3%, a base di e GDP nobo calcula pa Banco Central. E corelacion di debe lo por subi mas pa fin di aña, ya cu gobierno lo mester fia ainda den di dos mita di aña pa cubri su necesidad total di deficit di presupuesto, plus debe cu ta madura y mester refinancia. Por spera di e negociacionnan cu Valero y Citgo, cu pa fin di aña gobierno lo por conta caba cu cierto entrada adicional for di e areglonan aki. Esaki por tin un influencia riba e suma cu mester fia ainda pa cera aña 2016, cu en principio CAFT ta calcula na Afl. 132 miyon.

Pakico Banco Central no ta raporta?

Tur e informacion tocante situacion financiero di gobierno, den tanto e rapportnan cu gobierno mester duna CAFT y parlamento cada tres luna, y e contesta di CAFT riba esakinan, ta haci un pregunta importante bin dilanti: pakico den henter e aña aki, cu ta drentando luna nuebe (9), no tin ningun publicacion di Banco Central riba entrada y gasto di gobierno. Mester tin algo straño ta pasando, pasobra den añanan anterior semper Banco Central ta mas tempran cu raporta tocante e cifranan di  gobierno, cu ta indicador importante pa nos estado economico. Dia 12 di augustus ultimo por fin Banco a publica e informacion di finanzas di gobierno di aña 2015; di 2016 nada ainda… Awor, manera nos a yega di bisa anteriormente caba, di dos cos ta un ta corecto: of Banco no ta haya e cifranan di gobierno, loke lo ta inaceptabel, sigur no si nan ta bay pa CAFT y parlamento; of Banco ta haya nan, pero ta opta pa no publica. Den ambos caso nos ta di opinion cu publico en general tin derecho riba un splicacion debido di e situacion aki. Y sigur despues cu Banco a mustra su capacidad profesional den publicacion di su rapport encuanto sector all-inclusive.