Den e edicion aki nos ta publica un remitido cu nos a ricibi di un ciudadano, cu ta di opinion cu por mehora nos actual ley di eleccion. E ta haci un proposicion concreto pa esey tambe. Nos ta presenta su opinion manera cu el a presente, y ta kere cu ta un tema suficiente interesante pa  dedica algun atencion aki.

Cada tanto tempo ta surgi e discusion tocante e caracter ‘unfair’ di nos sistema electoral, specificamente e fenomeno di ‘restzetel’, unda hopi biaha e partidonan chikito ta sinti nan mes poni den un situacion di desbentaha. Den e sistema actual, si un partido no acumula suficiente voto pa yega na e ‘kiesdeler’ (total di voto valido, dividi pa 21), e ta keda elimina pa tur loke sucede despues den e reparticion. Cu otro palabra: si bo no logra un, bo no ta logra ningun. Den e caso cu esey pasa cu bo partido, e desencanto o frustracion por ta grandi. Den pasado nos tabatin caso asina unda pa algun voto un partido ta keda completamente for di e competencia.

Den e situacion ey, no ta straño cu nos ta haya proposicion pa purba mehora e sistema. Den e caso aki, kico ta e esencia di e proposicion? Basicamente ta propone pa aboli e sistema di restzetel. Ta establece e ‘kiesdeler’ y cada partido ta haya asiento asigna cu el a ‘conkista’ limpi a base di su votonan, dividi pa e kiesdeler. Ta resta un cierto cantidad di ‘restzetel’, pero ta reparti esakinan segun e cantidad di voto restante cu un partido tin, incluyendo e partidonan cu no a yega na e ‘kiesdeler’ na prome instante. Esey ta un cambio fundamental.

Tambe ta boga pa e hoofdstembureau modifica e lista di e partidonan di tal forma, cu esunnan cu mas voto individual ta bin mas ariba. Asina esunnan cu mas voto ta yega na ocupa un asiento mas lihe. Ta propone si pa proteha e lider cu den tur caso mester keda asigna prome. Di e manera aki e cantidad di voto indidual ta establece prioridad dentro di e lista di un partido, y no e secuencia di persona cu e partido  mes a scoge. Di e manera aki, esun cu mas apoyo popular ta bay parlamento prome. Ta zona logico, toch?

Mester bisa cu tin algun aspecto cu no a tuma na cuenta den e proposicion aki. Pa cuminsa, nos sistema electoral ta basa riba participacion di cierto persona huridico den eleccion. Eleccion no ta habri pa individuo, sino pa e partido politico cu ta cumpli cu tur e rekisitonan di ley pa por registra. E partidonan ta asociacion pa ley, y por lo tanto mester mantene nan mes na loke ley y nan mes statutonan ta bisa. E contradiccion grandi den e asunto aki ta cu, mientras un partido ta dicidi, soberanamente, kico ta e secuencia di persona di su preferencia riba su lista, ley lo mester duna Hoofdstembuerau e autoridad pa cambia e secuencia aki a base di e votonan individual ricibi. Aki tin un punto hopi cuestionabel, unda ley mester bay duna un organismo gubernamental autorisacion pa cambia un decision tuma den seno di e persona huridico aki? No ta haci diferencia si e asociacion ta laga su asamblea general dicidi, o cu ta e lider ta haya e poder di decision ey, esey ta nan asunto interno. Pero bay pone esaki den man di un organismo aheno na e persona huridico? Dificil pa imagina cu e proposicion aki ta pasa Raad van Advies sin critica.

Esey naturalmente no ta kita cierto simpatia cu e idea pa trece hende den parlamentocu tin mas apoyo popular (voto). Pero ta p’esey nos sistema conoce e posibilidad cu bo por yega parlamento a pesar di bo posicion menos halto, traves di ‘voorkeurstemmen’.

Tin un punto mas cu ta dificil pa haya un base di apoyo pe. Esey ta e cambio cu ta haci cu tur partido, tambe esunnan cu no a haya asiento directamente, pasobra nan no a alcansa e ‘kiesdeler’, sinembargo ta haya oportunidad pa logra haya un via restzetel. Esaki ta bira un discusion cu nunca lo termina, dependiendo di ki partido bo ta apoya. E partidonan grandi semper lo desea di mantene e lista di competido mas cortico posibel, y semper lo ta na fabor pa no permiti esunnan cu no a ‘make the cut’ pa haya un segundo oportunidad. Un di e criticanan cu nos ta tende regularmente ta cu e sistema aki ta diseña pa faborece e partidonan grandi. Por ta cu e sistema tin e efecto ey, pero e ta diseña si pa evita participacion den parlamento di un partido cu no tin suficiente apoyo di votado.

E discusion eterno lo ta cu un partido chikito talbes no a yega na suficiente voto pa haya un asiento, pero loke e tin su tras por ta mas cu loke otro partido a resta ora kita e asientonan cu nan a saca caba. Pa simpatico cu tur esaki por parce, ta irealistico pa kere cu e partidonan grandi ta bay aumenta nan rivalnan pa nan propio decision.