E caso hudicial mas grandi di nos historia a clausura su prome siman, cu un sorpresa. A ser divulga e ‘requisitoir’ di e fiscal, hasta prome cu el a caba di pronuncia esaki.

Aunke inusual, e divulgacion di e documento tabatin un efecto grandi: el a duna tur esnan cu a tuma e molester di lesa e buki chikito aki, di 171 pagina, un bista casi halucinante di mira nomber di tanto empresa y empresario menciona y acusa den e caso aki. Pa esnan cu te awe ta kere cu corupcion no ta algo cu a cria raiz den e comunidad aki, ta bon pa nan lesa e declaracion di tur e hendenan aki, cu ta aparenta di ta inocente, naief, ignorante, di loke nan ta supposed di sa como ciudadano hecho y derecho.

E ta ilustra de paso tambe con mal proceso administrativo ta hiba na corupcion. Sin cu algun momento nos ta hustifica e actonan di cualkier persona envolvi, tur esaki ta mustra riba un problema den e forma cu ta maneha e proceso administrativo. Laga nos pone e cos aki bon cla: tabatin tempo cu no tabata existi ‘ontheffing’ mes. Nos no ta hura pa ningun hende pero den añanan 90 tambe tabatin corupcion, pero no tabata existi e organisacion di un proceso, anto masal, di ontheffing, pasobra ta e aparato mes tabata maneha esaki. E tempo ey tambe tabatin empresa cu tabata apela contra un prome conseho negativo, y tabatin caso unda e persona responsable tabata autorisa pa cambia un conseho negativo, ora esaki tabata ‘make sense’. Pero, e revision no tin pakico di tuma lugar cu pago…Y ta aki no solamente e delincuencia ta surgi, sino di ki manera… Imagina cu e ministro en cuestion ta esun cu a acorda y autorisa e criterionan cu cual e departamento tin cu traha, y a base di cual ta resulta un cantidad grandi di conseho negativo, y seguidamente ta usa esey como base pa establece un negoshi lucrativo…

Si acaso e ministro en cuestion tabata kier a actua di forma diligente corigiendo unda segun su opinion e empleadonan publico encarga no a conseha bon, loke ta imaginable, aunke nos ta mantene e opinion cu e no mester haci esey. Pakico no? Pasobra como ministro bo tin otro cos di haci cu maneha tantismo caso personalmente, y ademas haci tanto bishita na diferente empresa pa pasa piki e regalonan. Nos ainda ta kere cu un ministro mester ta na su despacho pa haci su parti di e trabao di dirigi e pais aki, pero aparentemente e tabatin un otro concepto di loke ta goberna. Infelizmente, nos no ta asina sigur cu e tabata e unico cu tin un concepto troci den e sentido aki. En todo caso, e hecho cu den silencio, y aparentemente cu decisionnan tuma pafo di Aruba, a hiba un investigacion asina extenso, ta un señal hopi cla na tur ministro, e actual y esnan di futuro, cu algo a cambia den e supervision cu nos tin, cu ta bay mas leu cu e supervision financiero. Esaki sin embargo no ta toca e ciudadano, empleado publico, empresario y politico cu ta cana e caminda normal: “el que no debe, no teme.”

Awor, claro cu nos lo haya e comentario di varios banda, cu ta bisa cu “ta unda bo mester acudi anto, si bo mester di hende den pura y bo cosnan ta tranca lunanan largo…?” Nos no ta bay bisa cu esaki no ta un argumento valido. E ta mustra riba e procesonan cu ta tuma un eternidad, cu ta haci hende cu un negoshi desespera. Hasta nos por bisa cu nos ta kere cu e lentitud den cierto caso ta intencional, pa pone presion riba hende pa nan paga. E solucion ta simple: corta e tempo di tramita e tipo di permiso aki drasticamente, y sigur introduci un sistema di ‘tracking’ digital pa e ciudadano por mira con e proceso ta avansa, o unda e ta pega. Mal practica gubernamental y corupcion ta bay man den man, pasobra ta e incertidumbre y falta di transparencia ta haci hende bira mas propenso na ofrece placa, o reaccion positivamente riba exigencia di placa di e otro banda.

E caso Ibis ta un tremendo les tambe pa e empleado publico. Hopi biaha nos ta tende hende ta expresa nan desesperacion cu den nan trabao como empleado publico nan ta mira cos cu ta contra ley, pero tin un miedo grandisimo pa avisa e autoridadnan concerni. Ta un aspecto cu no a haya hopi atencion, pero e denuncia di, segun nos a comprende, dos ambtenaar cu a percura pa inicio di e investigacion aki, y no tanto e indicacionnan cu a aparece riba Facebook. Nos ta contento di a haya sa esey y ta kere cu, aunke discrecion ta obliga nos di mantene nan nomber for di nos comentario, nos mester aplaudi cu ainda nos tin hende den e aparato publico cu ta honesto y tin consenshi, simplemente ta integro den e berdadero sentido di e palabra. Pero ta necesario, pa e otronan cu kier actua corecto, pa trece e ‘klokkenluidersregeling’ pa proteccion di esnan cu ta comprende nan obligacion cu nan pais.