Tempo cu a introduci un impuesto ‘ambiental’ riba cada turista cu keda na un acomodacion turistico na Aruba, e pregunta logico tabata kico lo bay haci pa medio ambiente na Aruba cu e recursonan ey. E contesta di e promer mandatario di e tempo ey tabata laga hende babuca: “Nada, ta djis pa nos tin mas placa den caha di gobierno.” Ora a surgi pregunta tocante e decision aki, sorpresivamente un di e representantenan di e sector turistico mes a purba calma rabia y sorpresa di su coleganan empresarial den e dialogo, declarando cu “Never mind e tema aki, nos a bay di acuerdo caba cu MinPres…” Esey lo tabata anto den un ‘backroom meeting’, sin demas representante di e gremionan empresarial. Vaya manera di haci negoshi, pero esey ta al fin y al cabo, e manera cu politica ta anda cu e tipo di tema aki. Asina a bin legislacion pa camber turistico y carrental cu tabata aparenta ‘ambiental’, pero esey mas pa gaña hende, sin cu un dia a usa un miserable cent preto pa haci cualkier cos riba tereno ambiental. Tur e placa a bay den e ‘grote pot’ pa keda desperdicia den cubri gasto regular, cu e tempo ey tabata asina astronomico, cu gobierno Hulandes a dicidi di interveni pa evita mayor desastre.

Awor, pakico henter e storia aki? Pasobra atrobe ta tende cu gobierno ta pensa di cana e caminda facil di laga turista paga pa algo cu no ta toca turismo so, sino henter comunidad. E idea lo ta pa introduci un impuesto extra riba cada turista, di supuestamente US$35, cu lo ta entre otro un contribucion pa e instalacionnan di purificacion di awa sushi. Pero turista no ta produci awa sushi so, sino parti di e desperdicio solido (papel, plastic, etc.) tambe. E intencion ta pa cobra nan e ‘fair share’ den esey tambe? Dentro di e filosofia di, na Hulandes, ‘de verbruiker betaalt’ (esun cu ta usa ta paga) esey lo no ta mas cu husto? Por ta cu esey ta corecto, pero ta necesario cu aki algun tempo cada turista cu yega Aruba riba diferente website a tuma nota caba di e lista largo di asunto na cual nan ta contribui den loke cualkier empresa di e sector ta cobra pa nan estadia? Nos tin caba ‘environmental tax’ y ‘health tax’ y sigui den e rumbo aki por resulta den mal propaganda pa nos isla. Laga nos bisa si cu for di un vision di ‘educacion’ di nos bishitantenan por ta positivo pa haci nan consciente di e aspectonan ambiental cu cerca nos ta hunga un papel importante y urgente, y di ki manera nan ta contribui. Di tur manera aki poco tempo na hopi destinacion turistico e bishitante ta bay paga pa e tipo di asunto aki. Sin embargo, en general un empresa ta cana conta tur hende ta ki gasto specifico ta forma e factura total cu ta presenta na nan? Esey lo ta carece di logica, y ta surgi otro pregunta tambe.

Pero kico realmente ta haci?

E discusion encuanto contribucion di e usuario, pa mas husto cu e por ta, ta pega riba e pregunta: Y kico ta haci cu tur e aporte aki, digamos di ciudadano y di bishitante? Por lo pronto e contesta ta hopi simple: nada… Nos no tin siquiera un ley general di regulacion ambiental cu por sirbi di cuadro general pa legislacion mas specifico. Y pakico nos no tin e tipo di ley aki? Nos no mester bay leu pa esey: e dos partidonan cu a domina gobernacion durante mas di 30 aña a demostra semper un desgana grandi pa bin cu cualkier ley, pasobra esey ta limita automaticamente nan espacio di maniobra, pa complace cualkier empresa cu lo ta desea di establece na Aruba, basta ningun hende bin stroba nan. Aki nos por mira un paralelo cu ley di ordenamento teritorial, unda falta di cumplimento cu ley, cu gobierno mes como ‘pecador’ a hiba na problema grandi. Basicamente e filosofia di tur nos gobiernonan tabata y ta ainda pa crea lo menos ley posible, pa keda cu un espacio di maniobra optimal ‘pa haci y deshaci’. Nos ta cosechando e frutonan amargo di e manera di anda cu gobernacion aki. E ehemplo mas grandi di e manera di opera aki ta e industria petrolero, cu a bin te bay despues di casi 100 aña y nunca a conoce legislacion specifico cu, por ehemplo, por a obliga e operador pa laga e tereno industrial atras na un manera cu por usa esaki pa otro actividad. Tambe nan a basha huma riba e poblacion cerca di e refineria, causando tur tipo di enfermedad causa pa contaminacion, unda gobierno mes a yuda pa nunca duna cuenta publico, scondiendo e estadisticanan di San Nicolas pa loke ta e.o. enfermedad respiratorio y cancer.

Tur esey ta trece nos atrobe na e situacion actual. Gobierno por actua den pura awor, cobrando turista un contribucion pa paga pa procesa awa sushi, pero nos no a mira ainda ningun propuesta di ley cerca Raad van Advies. Ta di supone cu ainda mester cana tur e caminda legal ey anto. Si logra esey mes, tin dos cos cu nos no lo mira. Uno, legislacion ambiental general, pa motibonan splica. Dos, ta tira tur cos riba e turista pa evita perdida electoral, cobrando e ciudadano pa su contribucion. Di e manera aki tambe lo no yega nunca na resolve otro problema ambiental manera e situacion di desperdicio solido, sigur despues di ciere di Parkietenbos. Pero esey den un otro edicion.