editorial 2_15_1.jpg

Den ultimo tempo aki nos por a presencia un ola di noticia, comentario y informacion tocante e virus nobo na firmamento, ZIKA. Como pais tropical, y esey ta un destino cu nos no por cambia, nos mester biba cu e realidad cu semper nos lo tin molester di sangura, cu ta transmiti diferente malesa. Den ultimo añanan e profileracion di e sangura Aedes Aegypti, originalmente di Africa,  den practicamente tur area tropical na mundo ta haci cu e malesanan cu e por transmiti, por yega tur caminda tambe. Banda di ‘gele koorts’ (keintura geel) e insecto aki ta e transportado tambe di dengue y chikungunya, y awor Zika. Na Aruba tambe e tipo di sangura cu nos ta mira mas ta Aedes Aegypti. E ta activo mas tanto den oranan di mainta y atardi, pero realmente por ta picando hende na tur momento di nochi y dia.

E panico internacional cu Zika a trece cun’e ta e casonan, specialmente na Brasil, relaciona cu microcephalia cerca mucha recien naci, cu ta mustra un cabes y por lo tanto tambe cerebro no completamente desaroya. Investigacion ainda no a confirma ainda e relacion entre Zika y e fenomeno aki. Esey no ta haci tanto diferencia den e necesidad y opcionnan pa combati e virus aki. Naturalmente cu ta prudente pa hende muhe na estado cuida nan mes extra contra pica di sangura, pero esey semper ta bay man den man cu e medidanan cu nos ta tuma colectivamente.

Nos prome conclusion mester ta esaki: combati Zika no ta rekeri otro medida cu combati dengue of chikungunya, dos enfermedad cu a bishita nos tambe den e ultimo añanan. Esey pasobra ta e mesun sangura ta responsabel pa plama tur e malesanan aki. Mester tene cuenta tambe cu e hecho cu den termino general di peligro pa e poblacion en general, tanto dengue como chikunguya ta mas peligroso y cu consecuencia hopi mas grave cu Zika. E ultimo aki tin efecto hopi menos serio riba e persona afecta cu e dos otronan, pero cu e aspecto di afecta e feto di e persona na estado.

Kico esaki ta significa pa un plan (nacional) di accion? Na prome luga un departamento di salubridad publico cu ta tuma liderazgo y ta consciente y capaz di implementa e tarea cu nan tin. Nos mester bisa cu te na e momento aki nos ta bira bastante actividad y informacion di e entidadnan envolvi. Pero mester sucede mas, y e mas ey no ta solamente empleado publico ta bay resolve, pero ta esencialmente tarea di tur persona cu ta biba den e comunidad aki. E tarea yama: TENE ARUBA LIMPI!

Ta imposibel pa cualkier gobierno asumi e tarea di tene criadero di sangura bao control sin cooperacion di henter e poblacion. Tuma na cuenta cu e sangura no sa pa cual partido bo ta vota, e no tin bista riba bo payslip, e no tin cun’e con bunita o con mahos bo cas ta. Pero si bo tin cos rond di bo cas cu ta duna oportunidad pa pone webo, y esey ta den awa para, e ta haci  uzo di esey. Pa chikito cu e recipiente por ta, e ta suficiente pa pro crea aden.

Kico lo mester ta e contesta general contra e peligro(nan) aki? Un esfuerso general pa elimina tur criadero cu por tin. Den esey, e departamentonan concerni mester haci nan trabao, pero principalmente henter e poblacion mester ta consciente di e hecho  cu mal custumber di laga tur sorto di sushedad benta den cura of den mondi ta crea posibilidad pa e virusnan aki plama. Si di berdad nos ta desea di gaba cu nos ta un pueblo educa, nos ta un pueblo culto, cu nos ta desea un Aruba di cinco strea, no solamente pa turista pero na prome luga pa nos mes, anto mester comprende cu esnan cu ta bay realisa e luga di cinco strea ey ta nos mes!

Y si den e proceso  ey nos mester bay cu man duro contra esnan cu no ta preocupa y ta keda benta sushedad unda cu ta, en bes di hiba esaki na e luga unda e mester bay, mester haci esey. De paso esaki ta conta tambe pa e entidadnan gubernamental cu eventualmente no ta haci nan trabao. Si acaso ta asina cu nan tin mester di personal o material pa traha, nan mester sali y bisa esey tambe, independientemente si nan ministro ta rabia o ta aplaudi nan accion.

Finalmente, laga nos tene na mente cu ta pa nos suerte Aruba ta den un periodo di secura enorme, cu lamentablemente tin un efecto negativo riba nos naturalesa, pero di otro banda a yuda tene e problema di sangura na un minimo. Pero, prome biaha cu nos drenta un periodo mas largo di awasero, nos ta den problema grandi.

Si e editorial aki ta parce hopi riba un posibel foyeto di un servicio gubernamental, ta keda na discrecion di e lector. Semper e editorial aki ta critico riba con ta goberna e pais aki, pero tin momento cu mester mustra cu no ta gobierno so ta biba den e luga aki.