Sin duda algun, durante e negociacion entre e dos partidonan cu tin intencion di forma gobierno, e meta pa yega na un economia sostenible lo bin dilanti. Durante campaña y e debatenan cu tabatin nos por a scucha repetidamente e palabranan ‘desaroyo sostenible’ for di varios di e politiconan representando nan partido, pero nos no a haya tende tanto detaye. Esey tin di haci naturalmente cu e caracter di un debate unda no tin tanto espacio pa esey tampoco. Pero lo ta un bon ehercicio pa nan repasa awor mas den detaye kico lo ta deseable y kico ta factible pa haci. Y den esey lo ta recomendable pa tene cuenta cu otro di e puntonan importante cu a bin dilanti den e debatenan: cu practicamente no tin alternativa como sector impulsor di economia pa turismo. E poco mencion di algun iniciativa manera agricultura solamente a sirbi pa ilustra cu e inversionnan den e sector ey, pa elogiable cu nan ta, ta na un nivel ‘micro’ en comparacion cu e biyones cu turismo ta representa. Esey no ta un motibo pa descurasha e intentonan ey, aunke cu por observa cu accionnan di gobierno mes, o mejor dicho den cierto caso e ausencia di tal, ta un di e estorbonan principal pa por desaroya e sector.

Pero tin otro asunto mas pa trata den e contexto aki. Un di e otro posibilidadnan menciona pa diversifica economia ta e maneho encuanto e refineria. Durante e debatenan nos por a tende atrobe e deseonan no sustenta pa hecho cu lo ta posible pa recupera e industria aki. Pa suerte tabatin tambe esnan cu un tiki mas sentido di realismo y cu a expresa nan deseo pa cuminza reorienta futuro di e tereno di refineria y di San Nicolas den un direccion diferente. Y mientras tanto, tabatin un silencio profundo encuanto e consorcio Quanten LLC, cu leu promer cu dia di eleccion lo a bin cu un contrato pa nos gobierno firma, y pa cuminza traha. Nada no a sucede mas, y pa bon motibo, segun nos. Ta facil pa aki na Aruba pinta un pantaya bunita pa hende cu no conoce e mundo di petroleo y di financiamento internacional. Ningun hende ta bay fia bo mas di 3 biyon dollar sin haci un sondeo solido di mercado y investigacion di e consorcio mes. Y lo nan yega masha liher mes na e conclusion cu e consorcio ta nada mas cu un colaboracion oportunista, cu no por duna garantia cu nan iniciativa lo prospera. No mester lubida den e asunto aki e contexto regional, unda tur e otro refinerianan grandi di exportacion tambe a paraliza, pa basta tempo caba, y pa bon motibo: mercado internacional ni regional mester di nan!

Sin embargo, e imposibilidad pa rehabilita e refineria ta lastra cune tambe e iniciativa di trece gas natural den forma liquido (LNG) Aruba. For di diferente experto den e materia nos a comprende cu e volumen cu WEB so lo por consumi ta haci e proyecto aki sumamente dudoso. Suministro di gas natural den volumen chikito ta haci e prijs subi exponencialmente y lo por ta mes caro cu HFO. Lo tin otro posibilidad cu ta uso di LPG, un producto di industria petrolero cu ta mayoritariamente gas propano, y obtenible na varios pais den region, cu ta kima di forma mas economico cu LNG (mihor valor calorico), pero nos no ta tende nunca di sikiera investiga e opcionnan aki. En todo caso, si WEB no por avanza cu sustitui heavy fuel oil (HFO) cu gas natural, cu por tabata un avance grandi den nos carbon footprint, kico sí nos ta bay haci? Plannan pa mas energia di biento no tin, nos tin un parque solar cu no ta opera caba, y niun hende ta preocupa, y hasta e iniciativanan di persona individual pa produccion di energia solar ta topa na Elmar cu e conocido lentitud gubernamental, cu no ta inspira ningun confianza pa bay hinca placa priva den un proyecto asina. Segun e propio website di WEB Aruba NV nos ta na 21% di energia renovable, pa mayor parti di e parque di molina na Vader Piet, y esey ta bay keda asina tambe, a menos cu algo drastico sucede, cu otro forma di produci energia, manera por ehemplo hydrogen.

Tampoco nos ta mira un avance den e cambio pa vehiculo electrico, mientras Aruba ta un lugar ideal pa e tipo di energia aki, pasobra pa motibo di e distancianan cortico, no mester tanto infrastructura di carga, pasobra mayoria por haci esey na cas. Ta bira tempo pa algun cos sucede, y e promer ta cu nos mester di un gobierno cu ta papia cla. No tin motibo ni tempo pa keda sconde tras di argumento bashi di organisaor di festival cu de repente a bira experto petrolero y ta rebiba algo cu tur compania serio den petroleo a rechaza caba. Nos ta corda e palabranan di nos Promer Ministro cu: “si tin un porciento di chens pa recupera e refineria, nos ta haci esey”. Na e altura aki lo nos kier bisa e mandatario, cu tur respet, cu nos no mester perde nos tempo cu proyecto di un porciento di probabilidad di exito. Nos merece mihor cu planificacion di desaroyo na e nivel tristo aki.