Adolescencia ta un periodo dificil con cu ta, y e malesa di coronavirus (Covid-19) ta haciendo esaki mas dificil ainda. Cu ceramento di scol y cancelacion di eventonan, hopi adolescente ta hayando falta di algun di e momentonan di mas grandi den nan bida hoben – como tambe momentonan diario manera combersa cu amigonan y participa den les.

Pa adolescentenan enfrentando cambionan grandi pa motibo di e brote cu ta sintiendo ansioso, isola y desapunta, sa esaki: bo no ta bo so. UNICEF a papia cu psicologo adolescente experto, autor best-selling y columnista mensual di the New York Times, Dr. Lisa Damour tocante kico bo por haci pa cuida bo mes y cuida bo salud mental.

1. Reconoce cu bo ansiedad ta completamente normal
Si ceramento di scol y titulonan alarmante ta pone bo sinti ansioso, bo no ta e unico. De hecho, asina ta con bo mester sinti. “Psicologonan pa largo a reconoce cu ansiedad ta un funcion normal y saludabel cu ta alerta nos pa menasanan y ta yuda nos tuma medida pa protege nos mes”, segun Damour. “Bo ansiedad ta bay yuda bo tuma e decisionnan cu bo mester ta tumando awo – no pasa tempo cu otronan den gruponan grandi, laba bo man y no mishi cu bo cara.” E sentimentonan ta yuda pa tene no solamente abo sigur, sino otronan tambe. Esaki “tambe ta con nos ta cuida miembronan di nos comunidad. Nos ta pensa tocante e hende rond di nos, tambe”.

Mientras cu ansiedad tocante Covid-19 ta completamente comprendibel, mester sigura cu ta usando ‘fuentenan confiabel [manera website di UNICEF y Organisacion Mundial di Salud (WHO)] pa haya informacion, of check informacion cu a haya mediante canalnan menos confiabel”, Damour ta recomenda.

Si bo ta preocupa cu bo ta experimentando sintoma, ta importante pa papia cu bo mayornan tocante esaki. “Tene cuenta cu malesa pa infeccion di Covid-19 ta generalmente leve, specialmente pa mucha- y adultonan hoben”, Damour ta bisa. Tambe ta mportante pa recorda cu tin tratamento pa hopi di e sintomanan di Covid-19. Damour ta recomenda pa laga bo mayornan of voogd sa si bo no ta sinti bon, of si bo ta preocupa tocante e virus, pa asina nan por yuda bo.

Y recorda: “Tin hopi cos efectivo cu nos por haci pa tene nos mes y otronan safe y pa sinti mas den control di nos circunstancianan: laba man frecuentemente, no mishi cu nos cara, y practica distancia social.”

2. Crea distraccion
“Loke psicologonan sa ta cu ora nos ta den condicionnan cronicamente dificil, ta hopi util pa dividi e problema den dos categoria: cosnan cu mi por haci algo, y cosnan cu mi no por haci nada”, Damour ta bisa.

Tin hopi actualmente cu ta cay bao e segundo categoria, y esey ta okay, pero un cos cu ta yuda nos maneha cu esey ta crea distraccion pa nos mes. Damour ta sugeri haci huiswerk, wak un pelicula of lesa, como ehempelnan di con por haya alivio y balans den bida diario.

3. Busca manera nobo pa conecta cu amigonan
Si bo kier pasa tempo cu amigonan mientras ta practica distancia social, rednan social ta un manera tremendo pa conecta. “Mi nunca lo bagatelisa e creatividad di adolescentenan”, Damour ta bisa. “Mi ta sinti cu nan lo haya forma pa conecta cu otro online cu ta diferente di con nan tabata hacie prome.”

Pero “no ta un bon idea pa duna acceso sin restriccion na pantaya of rednan social. Esey no ta saludabel, no ta sabi, y por amplifica ansiedad”, Damour ta bisa, recomendando pa crea un schedule di uso di pantaya cu bo mayornan.

4. Enfoca riba bo mes
Si bo tabata kier siña algo nobo, cuminsa lesa un buki nobo of pasa tempo practicando un instrumento musical? Awo tin tempo pa haci esey. Enfoca riba bo mes y haya maneranan pa usa e tempo cu awo ta liber ta un forma productivo di cuida salud mental. “Mi ta trahando un lista di tur e bukinan cu mi kier lesa y tur e cosnan cu mi tabatin intencion di haci”, segun Damour.

5. Sinti bo sentimentonan
Keda sin bay evento cu amigonan, hobby of deporte ta increiblemente decepcionante. “Esakinan ta perdida a gran escala. Nan ta realmente un molester y corectamente adolescentenan ta sintie”, segun Damour. E miho manera pa maneha e molester? Djis laga bo mes sintie. “Ora ta trata di un sentimento doloroso, e unico forma pa caba cune ta pasa door di dje. Dal bay y sinti tristo, y si bo por laga bo mes sinti tristo, bo lo cuminsa sinti miho mas lihe.”

Proceso di sentimentonan ta diferente pa cada persona. “Algun mucha lo traha arte, otronan lo kier papia cu amistadnan y usa nan tristesa comparti como un forma di sinti conecta den un momento cu nan no por ta hunto den persona, y otronan lo kier busca forma di trece cuminda na banconan di cuminda”, Damour ta bisa. Loke ta importante ta haci loke ta sinti bon pa bo.

6. Sea amabel cu bo mes y otronan

Algun adolescentenan ta enfrentando termento y abuso na scol pa motibo di coronavirus. “Activa hendenan rond di bo ta e miho manera pa maneha cualkier tipo di termento (bullying)”, Damour ta bisa. “No mester spera cu e mucha- y adolescentenan kende ta victima lo confronta e termento; sino cu nos mester curasha nan pa busca sosten y ayudo cerca amigonan y famia.

Si bo ta testigo cu un amigo ta victima di termento, acerk’e y purba di ofrece sosten. Door di no haci nada ta laga e persona sinti cu tur hende ta contra dje of cu niun hende ta worry. Bo palabranan por haci un diferencia.

Y awo mas cu nunca, nos mester ta cauteloso di loke nos ta comparti of bisa cu por causa daño na otronan.