Cu hopi interes nos a lesa e informe Hulandes tocante e situacion di studiantenan di Caribe: “Kopzorgen van Caribische studenten” traha pa Ombudsman di Hulanda. E ta duna un bon resumen di e problemanan cu studiante di nos region ta experimenta ora nan de repente ta bira – temporalmente – parti di un otro sociedad cu pa nan den cierto caso conoce solamente secreto.

Loke ta resalta den e analisis di e problemanan ta e aspecto di e sociedad Hulandes cu a cambia considerablemente pa e Hulandesnan mes tambe. E distancia social entre ciudadano a crece, y e distancia entre ciudadano y gobernacion tambe. Den esaki digitalizacion di comunicacion entre ciudadano y gobernacion tin un influencia grandi, y por ripara cu sigur persona di mas edad cu tin menos habilidad di maneho di comunicacion digital, tin problema pa regla nan asuntonan bon. Pues esey no ta algo cu e studiante di Caribe so ta topa cune, pero esey no ta kita cu e mester ta un punto di atencion grandi. Banda di esey e situacion realmente serio di haya lugar di biba na Hulanda ta otro problema cu no por soluciona sin mas, pero mester busca un solucion di tur manera. Pero, nos no ta bay elabora aki extensamente riba e conclusionnan di e rapport. Loke si nos ta desea di comparti ta algun pregunta, y preocupacion, cu a surgi lesando e informe aki.

Esey ta na promer lugar: ta un instancia Hulandes mester a encarga su mes cu e investigacion aki? No cu nos no ta contento cu nan a hacie, pero no lo tabata mas logico cu nos mes supuestamente mester ta esunnan mas preocupa pa e situacion aki? Awor cu e trabao ta haci, lo no ta na su lugar di mustra nos gratitud dunando un follow up adecuado na esaki? Di tur manera no a formula tur e conclusionnan ey pa laga nan benta un banda… Ta un poco bergonzoso cu despues cu e rapport a sali, nada a sucede, ni sikiera a duna publicidad na esaki di banda di nos autoridadnan cu segun nos ta supone mester tabata na altura di esaki. Pero enfin, mas vale tarde que nunca, e pregunta cu ta keda riba mesa ta: kico ta bay haci desde awor?

Aki tampoco nos ta bay elabora den detaye kico segun nos parecer mester sucede; laga e autoridadnan concerni kibra cabez kico nan ta mira como deseable y factible pa haci na e banda ey di e problematica aki. Pero si nos ta kere cu ta necesario pa analiza y evalua kico ta e problemanan structural di e mal preparacion di mayoria di nos studiantenan cu ta bay sigui studia na Hulanda, y esey ta haci necesario tambe pa evalua kico ta bay robez na Aruba mes, promer cu e studiante biaha bay Hulanda. Nos no ta bay pretende di atende tur aspecto posible por igual, pero tin algun cu ta sobresali. Un di esunnan clave den esaki ta loke ta sucede den nos hogarnan y den nos sistema di educacion. Nos ta referi aki na e trayecto di un mucha o adolescente den e sistema, di inicio te na final di enseñanza secundario. E motibo pa esaki ta cu ta bon conoci cu hopi di nos hobennan ta cay atras tempran den e proceso, den enseñanza basico caba. Esaki tin di haci cu tanto scol como hogar, cu no ta duna e ambiente necesario pa un mucha siña loke e mester siña. Y promer cu nos haya un ola di critica cu ‘ta kico boso sa di enseñanza’, laga nos bisa esaki: un di e problemanan clave den nos situacion ta e deficiencia di vocabulario di gran parti di nos studiantenan, den cualkier idioma. Y pa bo por studia cu exito, dominio adecuado di idioma ta primordial. No ta nada straño cu e problema cu idioma Ingles ta menos, pero no ta kita cu e asunto di no acumula suficiente vocabulario no ta un cuestion cu por benta riba nos educadornan so…, e tin tur cos di haci cu un ambiente familiar unda tin demasiado poco estimulo pa lesa, y lesa na un manera varia pa expande vocabulario na un manera natural. Realmente ta importante pa nos realiza cu ora un studiante ta cabando su estudio aki, y ta resulta cu su conocimento di Hulandes ta deficiente, el a yega caba na un punto unda ta dificil pa haci algo.

Asina mes, tin hopi cu den e promer añanan di nan estudio den exterior, y sigur na Hulanda, mester traha duro pa compensa pa henter e trayecto deficiente den cual nan a pasa durante nan añanan na scol basico y secundario na Aruba. Pa bisa e cos aki den forma figurativo: nos sistema educativo ta bon den crea watapana, cu ta keda forma segun biento ta supla, envez di crea e cadushinan cu nos mester… Y si nos no ta bira consciente di e deficiencianan aki, sin laga afor e papel cu e ambiente familiar ta hunga den estimulo di lesamento, nos ta keda bira rond sin yega na loke mester ta e caminda indica. Y den esaki nos no mester kere cu nos ta den un situacion unico; esaki ta problema tur caminda na mundo unda no tin suficiente structura cu ta guia nos yiunan den e direccion corecto. Y den e mundo aki, nada ta pornada: esun cu no ta haci e esfuerzo, no ta logra…