(CNET) – Aña pasa, un cientifico planetario na University of Alicante na Spaña a drenta den accion ora cu varios astronomo a mira cu un asteroide yama 2022 WJ1 tabata bayendo den direccion directo na e frontera di Canada y Merca. Cu casi 4 ora riba e holoshi, el a uni su ekipo pa purba yuda determina con impactante e asteroide aki lo ta.

Ki barionan lo e menasa? Lo e ta un tipo di asteroide manera esun cu a mata tur dinosaurio? “afortunadamente,” el a conclui, “e obheto tabata chikito y solamente a produci un bala di candela spectacular.”

Sinembargo kico lo pasa si un advertencia di asteroide a ser manda den november di aña 2020, ora cu e telescoopnan tabata paga pa causa di candelanan cu a cuminsa den e region cubriendo e lensnan cu huma y sushinan? Of den februari di aña 2021 ora cu sushi y restonan di un candela cu a tuma luga den un mondi a drenta algun di e telescoopnan, forcando e astronomonan desmantela algun di e instrumentonan pa saca tur e sushi for di nan?

“Cambio di clima ya caba ta afectando astronomio y mi trabao,” Toni Santana-Ros a expresa.

Cada biaha, estudionan ta demostra cu e cambio di clima ta causando un aumento den candelanan den naturalesa y e nivel di esakinan ta keda aumenta. Cu nos trayecto actual di emision di gas, algun modelo ta hasta premira cu e riesgo di candelanan den naturalesa grandi lo aumenta na Merca cu 6 biaha pa mita di e siglo.

Durante e rato cu e telescoopnan mester a paga, Santana-Ros a splica cu el a ricibi e noticia mientras e tabata na cas y “no tabatin drama.” Sinembargo e candelanan aki a causa cu su persona y su ekipo no por a haci uso di e telescoopnan pa algun siman. “E hecho ta cu e biaha aki nos tabatin suerte y nos a perde di algun observacion regular,” el a splica. “Pero e siguiente biaha, posiblemente nos lo por ta enfrentando un gran menasa y nos no lo por detecta esaki na tempo.”

Astronomonan a cuminsa pensa riba otro angulo na e crisis di e cambio di clima. Esaki no solamente a afecta nos relacion cu nos planeta, sino tambe por cambia nos relacion cu henter e universo tambe. Cu e calentamento global den aumento, e lo bira hopi mas dificil pa e telescoopnan riba tera por alerta nos pa cu asteroidenan, mustra nos otro galaxianan y trece un bista di exoplanetanan misterioso rond di nos. Ciclon y inundacion ta birando algo normal den sitionan astronomico manera Hawaii y New Mexico. Sitionan manera Les Makes Observatory na Paris tambe a ricibi golpinan fuerte di tormentanan na e mesun tempo cu Santana-Ros mester a lidia cu e candelanan na Australia.

Y no ta solamente e desasternan aki nos mester preocupa p’e, tambe tin e cosnan mas chikito manera cambio den temperatura, humedad y tempo, cual ta elementonan cu un telescoop usualmente ta depende di dje pa por opera di e miho manera.

“Nos resultadonan ta mustra cu e cambio di clima lo tin impacto riba e calidad di observacionnan astronomico,” nan a expresa “y e ta hopi probabel pa aumenta tempo perdi pa causa di mal condicionnan den e sitionan.”