Den nos edicion di ayera nos tabatin un entrevista cu un di e veteranonan di lucha pa reconocimento di idioma Papiamento, linguista Ramon Todd Dandare.

E entrevista a enfoca riba e importancia di tuma na cuenta con e encuentro di un mucha ta tuma lugar cu su idioma materno. Con un mucha ta relaciona palabra papia cu e obheto corespondiente, pa asina yega na cuminsa forma su prome vocabulario den su idioma materno. Tambe a toca e aspecto di e confrontacion casi di inmediato cu dos o mas idioma. Nos ta completamente di acuerdo cu e opinion di e experto, cu esaki mester mira como algo positivo cu ta conduci na enrikesimento di e desaroyo di e mucha.

Tur esaki ta subraya e importancia cu alfabetisacion cu preferiblemente e idioma materno como idioma di comunicacion tin. Nos ta bisa preferiblemente, pasobra semper lo tin un parti di e poblacion cu no lo por haya enseñansa den nan idioma materno, pasobra simplemente e no ta disponible. Pensa por ehemplo riba e gruponan manera esnan di habla hispano, o e grupo procedente di China, cu lo mester acepta loke tin, y talvez banda di esaki duna na yiunan les extra segun e tradicionnan di e idioma materno di e famia. Ta importante pa tene esaki na cuenta ora ta scoge pa Papiamento como idioma di instruccion, cu esey no ta resolve automaticamente e problema di idioma di instruccion cu no ta cuadra cu idioma materno di e mucha individual. Loke ta bay sucede ta cu e grupo mas grandi (Papiamento) ta bay haya les den nan idioma materno, loke ta bon, pero ta keda otro grupo pa cual e situacion no ta cambia, pasobra igualmente nan ta keda haya educacion den un idioma straño pa nan. Ta solamente a cambia e Hulandes pa Papiamento. Loke si mester reconoce ta cu cualkier persona, di cualkier edad, ta bin den contacto hopi mas cu Papiamento cu Hulandes, unda e ultimo aki tin un uso hopi limita den comunidad y economia.

Asina, en principio por menciona sigur bentaha cu introduccion di Papiamento por tin pa e grupo – ainda – mayoritario. Y con nos ta bay soluciona e problema y/o demandanan di e otro gruponan? Ya nos por papia di gesto haci na e grupo cu ta prefera mantene Hulandes como idioma di instruccion, cu no pa casualidad ta e scolnan ‘elite’. No comprende nos malo, nos no ta papia di ‘elite’ den sentido negativo; ta un realidad cu esaki ta e scolnan cu mas recurso y cu personal bon entrena. Si esey ta debi na nan propio merito, no por tin nada contra. Mas bien ta surgi e pregunta ta pakico tin otro scol hopi atrasa den atencion, recurso, y resultado. Ey ta unda e trabao ta anto, no? Nos por mira anto cu e diferencia entre scolnan no ta solamente algo mara na uso di Papiamento, o background di e alumno, pero cu tin varios otro factor cu ni mucha, ni mayor, ni docente tin den nan man pa cambia, sin mas.

Tin mas cos pa tuma na cuenta. Si nos laga e fase di siñamento primario, a base di scucha y pronuncia, y cuminsa siña idioma skirbi, nos ta drentando casi otro mundo, cu su retonan particular. E problema mayor cu nos ta mira no ta esun cu hopi biaha ta haya mayor atencion, cu ta e ortografia. Nos ta consciente di e diferencianan di opinion cu tin ey, pero ta parce nos cu e presencia di suficiente material pa lesa pa mucha den diferente categoria di edad mester atencion. Nos como corant, un di e productornan grandi di texto na Papiamento riba base diario, ta consciente cu ta solamente un parti chikito di esaki ta apto pa e gruponan mas hoben. Nos sa tambe cu esaki ta un tema di hopi aña caba, pero ainda nos no ta convenci cu nos ta cla pa cuminsa e proceso den e sentido aki. Y ni cu tabata asina mes, unda esnan ta cu ta preparando pa e fase despues? Pasobra aki nos tin un proceso continuo, unda awe ta traha pa mañan y otromañan.

Esaki ta trece nos riba otro elemento y esey ta con e otro idiomanan ta ‘fit in’. Aki en todo caso nos no mester preocupa pa escasez di material di instruccion ni lectura en general. Con nos ta bay stimula en general e desaroyo di e diferente idiomanan cu mester ta parti di nos formacion general? E experiencia cu e scol multilingual ta asina positivo cu e ta duna material concreto cu por usa den implementacion general na tur scol basico? Nos ta spera cu esnan cu ta participe den e experimentonan cu mester hiba nos na cambio structural den enseñansa no ta mira nos curiosidad y preocupacion como algo negativo, pero al contrario parti di e acompañamento critico cu e proceso largo y dificil aki lo mester. Y mas ainda pasobra cu tin hopi cu absolutamente no ta convenci cu esey ta e caminda indica pa Aruba. Al fin y al cabo, e idea ta cu tur esaki ta orienta riba mehora e sistema educativo, cu ta den un tempestad di tamaño gigante, sin cu tin tanto bista riba mehoracion, ainda.