E anuncio di e website ‘dossierskoninkrijksrelaties.nl’ cu lo a logra haya sa parti esencial di e conseho (confidencial) di Raad van State riba e proyecto di ley ‘Rijkswet COHO’, a causa basta sensacion. E mensahe di loke nan a vocifera di a tende di diferente insider a subi caya antayera. Contenido: e proyecto di ley di COHO lo ta en pugna cu Statuut. Ayera secretario di estado Raymond Knops a contesta di inmediato, desmintiendo e ponencia aki, y ya cu e asunto a bira publico, a publica, como excepcion, tanto e conseho como e proyecto di ley. Normalmente e conseho aki ta keda confidencial te cu e proyecto di ley bay pa e parlamentonan cu mester trata esaki.

Aspecto interesante ta cu e website menciona ta di e conocido periodista Hulandes Rene Zwart, cu durante e dos gabinetenan Eman (2009 – 2017) tabata duna servicio di publicidad na e promer ministro di e tempo ey. Nos no ta bay specula si ta existi un relacion den actualidad entre e website y e ex-promer ministro y/o su partido, pasobra nos no sa. Mas importante ta pa mantene nos mes na un nivel mas general di analisis di e situacion actual y kico e ta significa pa e diferente partnernan den e asunto aki. Pa cuminza, e opinion di Raad van State enberdad ta pone ‘en tela de juicio’ e forma con e secretario di estado kier institui e organismo di supervision y ehecucion aki, e autoridad y facultadnan cu ta duna na e organismo, cu tin e tendencia di toca autonomia di e islanan. E organismo di consulta nacional ta apoya e metanan di ayudo y asistencia pa logra e reformanan necesario pa yega na fortificacion di gobernacion y economia di e islanan, pero no ta kere cu e instrumento, usa di e forma manera describi, ta e manera pa hacie. Literalmente e Conseho ta bisa, entre otro: “E Seccion (di RvS) no ta haya aconsehable pa compensa un falta di poder di implementacion di e paisnan haciendo COHO responsable di manera excesivo pa elaboracion y ehecucion di e plannan di maneho.” Cu esaki RvS ta bisa dos cos importante: uno ta cu ta constata cu den e set up actual Hulanda ta haci su mes demasiado doño di ehecucion, por a duna e islanan mas participacion den COHO, loke lo a beneficia esaki tambe pasobra e ta bira mas loke e mester ta, un proyecto conhunto, y no exclusivamente Hulandes. Di otro banda, ta indica claramente cu den seno di gobierno Hulandes e pensamento ta cu e islanan no tin e capacidad pa ehecuta e reformanan cu e situacion ta exigi. Esey ta bay completamente contrario na e pensamento di varios politico na Aruba cu ta pensa y ta keda insisti cu ‘nos mes por’. Nan ta liber pa mantene e opinion ey, pero nos tin 35 aña di experiencia cu ta proba lo contrario. Y esey ta cuadra cu e experiencia Hulandes cu tin decadas ta bisa cu cierto reformanan mester bin, no pa beneficia nan, sino anos como pueblo, y no ta mira nada. Asina nos por mira recientemente ainda cu CAft a critica e hecho cu gobierno di Aruba a presenta un bon plan pa reduci y restructura aparato publico, hunto cu e protocol di november 2018, y te awe practicamente nada a ser haci. E afan di Hulanda pa haci e trabao nan mes no a bin cay for di cielo, sino cu e ta basa riba e experiencia cu no ta trata tanto di ‘poder di ehecucion’, sino mas bien di ‘falta di voluntad di ehecucion’.

Tambe e conseho ta laga bon cla cu ta normal cu den e tipo di situacion aki, di ayudo y asistencia, ta mara esaki na condicion. Nan ta referi na instancianan internacional cu tambe ta mara nan ayudo na condicion estricto, y den caso di no cumplimento, nan no ta vacila pa tuma medida. Sin embargo, mester ta posible cu e organo di reforma aki ta menos envolvi den implementacion y mas den supervision (no financiero, pesey tin otro supervisor), loke ta posible tambe pasobra di tur manera esun cu ta ‘call the shots’ ta esun cu ta carga ‘the carrot and the big stick’. Den e situacion actual, ayudo no por bin di ningun otro banda, y duna e islanan mas espacio pa nan ehecuta nan mes no ta crea tanto margen pa desvia, pasobra e situacion financiero ta asina precario cu no tin mucho margen pa esey. E consulta cu lo bay tuma lugar proximamente, den luz di e conseho di RvS, lo por resulta den mas input di e islanan den planificacion y ehecucion di e reformanan, pero di ningun manera ta duna nan e espacio pa keda sin haci nada. Y esey riba su mes caba ta suficiente dolor pa nos clase politico. Un simple ehemplo: cual partido, riba su mes, ta bay reduci e aparato publico te na un tamaño aceptable? Nan no mester contesta e pregunta ey; nos a mir’e tur e añanan aki caba. Contal cu e turbulencia alrededor di e conseho di RvS no ta un ‘game changer’. Lo maximo ta cu e por conduci na un reparticion di tarea mas equitativo, unda e gobiernonan insular por identifica nan mes mihor cune.